Նախագահ Զելենսկու օրոք որոշումներ կայացնող կենտրոնը դուրս կմղվի, որպեզի տեղ ազատվի նախագահի և նրա համախոհների համար: Կառավարությունը այլևս մեծ դեր չի ունենա նախագահական որոշումների ընդունման հարցում, մինչդեռ նոր խորհրդարանը իր միակուսակցական մեծամասնությամբ և թույլ ընդդիմությամբ, նույնպես կկորցնի իր նախկին ազդեցության մեծ մասը։ Կառավարման այս ձևը ավելի մոտ է գերնախագահական հանրապետության մոդելին, քան Ուկրաինային վայել խորհրդարանական-նախագահական մոդելին։
Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու երդման արարողությունը տեղի է ունեցել ավելի քան 100 օր առաջ, և դեռ շատ վաղ է երկրում տեղի ունեցած որևէ փոփոխության վերաբերյալ գնահատական տալը։ Այնուամենայնիվ, նոր նախագահի կառավարման ոճում փոփոխություններն արդեն իսկ ակնհայտ են: Նախընտրական մտավախությունները, որ անփորձ Զելենսկին կլինի թույլ առաջնորդ կամ օլիգարխ Իհոր Կոլոմոյսկու կողմից ղեկավարվող խամաճիկ, արագորեն նպաստում են խուճապին և թավշյա բռնապետության ակնկալիքներին:
Ուկրաինայի խորհրդարանում իր միակուսակցական մեծամասնությամբ նախագահը շուտով կկազմի իրեն հավատարիմ կառավարություն, իսկ հաջորդ տարվա տեղական ընտրությունները նրան կարող են նաև վերահսկողության լուրջ լծակ ապահովել խոշոր քաղաքների քաղաքապետների և մարզային խորհուրդների նկատմամբ։ Այս հանգամանքներում իշխանության լիակատար բռնազավթման միակ խոչընդոտը կարող է լինել նախագահի բարի կամքը: Զելենսկին կընտրի ժողովրդավարական կառավարումը:
Ամբողջ երկրով իր փաստահավաք ուղևորությունների ընթացքում Զելենսկին արդեն պատրաստակամորեն ցույց է տվել ազգի առաջնորդի իշխանական վերաբերմունքը՝ պաշտոնյաներին հասարակայնորեն դիտողություններ անելով և անվտանգության ծառայության աշխատակիցներին ուղիղ եթերի շրջանականերում հեռացնելով աշխատանքից, միևնույն ժամանակ, հասարակ ուկրաինացիների հետ շփվելով ժողովրդավարական ձևով, Օդեսայի ծովում լողալով և Մարիուպոլում շատրվանների վրա զվարճանալով։
Զարմանալի չէ, որ Զելենսկու զավթիչ լինելու վարկածը ոգևորությամբ տարածվում է նախկին նախագահ Պետրո Պորոշենկոյի թիմի՝ աշխատանքից հեռացված պաշտոնյաների կողմից: Այս անհանգստություններն ամբողջովին անհիմն չեն կարող լինել։ Այն մարդիկ, որոնք ծանոթ են Զելենսկու աշխատելաոճին իր «Քվարտալ 95» հեռուստաընկերությունից, բնորոշում են նախկին դերասանին որպես կոշտ և ավտոկրատ ղեկավար։
Արդեն պարզ է, որ Զելենսկու օրոք դուրս կմղվի որոշումներ կայացնող կենտրոնը , որպեսզի նախագահի և իր համախոհների համար տեղ ազատվի: Կառավարությունն այլևս մեծ դեր չի ունենա նախագահական որոշումների կայացման հարցում, մինչդեռ նոր խորհրդարանը, իր միակուսակցական մեծամասնությամբ և թույլ ընդդիմությամբ, նույնպես կկորցնի իր նախկին ազդեցության մեծ մասը։ Կառավարման այս ձևը ավելի մոտ է գերնախագահական հանրապետության մոդելին, քան Ուկրաինային վայել/բնորոշ խորհրդարանական-նախագահական մոդելին։
Զելենսկու կառավարման 5 տարիներն ավարտին կմոտենան և ուկրաինական ժողովրդավարությունը կհայտնվի վտանգի տակ, և, հնարավոր է, նրան համակի ընտրություններին երկրորդ անգամ առաջադրվելու ցանկություն:
Զելենսկու նախագահության շուրջ ծավալվող կոնֆլիկտային որոշ կետեր արդեն տեսանելի են, հատկապես լրատվամիջոցների հետ նրա բարդ հարաբերությունները։ Զելենսկու հաղթանակի վերաբերյալ ուկրաինական լրատվամիջոցների ընդհանուր արձագանքը բացասական էր և ընկալվում էր որպես ազգային դեգրադացիայի նշան։ Մտավոր վերնախավի համար Պորոշենկոյի իշխանությունը «Ուկրաինական Ուկրաինայի» երազանքը կյանքի կոչելու ժամանակաշրջան էր, ասել է թե՝ Լենինի ապամոնտաժված արձանների և հակակոմունիզմի, հանրային տարածքը էլ ավելի ուկրաինական դարձնելու մեծ ջանքերի ժամանակաշրջան, մինչդեռ պաշտոնական գաղափարախոսությունը դարձել էր Ռուսաստանի հետ ընդհանուր անցյալից առավելագույն հեռացումն ու եվրոպական ինտեգրացիան: 2019 թ.-ի ընտրությունները ցույց տվեցին, որ այս գործընթացներն այդքան էլ խորքային չէին, ինչպես թվում էր, և բավարար ժողովրդականություն չէին վայելում: Դրանք փոքրամասնության հովանավորությունն էին վայելում միայն, սակայն այն փոքրամասնության, որի հետ Զելենսկին լավ հարաբերություններ չուներ և որն ակտիվություն էր ցուցաբերում նախ և առաջ լրատվամիջոցների շրջանում։
Կանխատեսելով դժվարությունները՝ Զելենսկու թիմն ի սկզբանե ապավինում էր ընտրողների հետ անմիջական շփմանը սոցիալական ցանցերի միջոցով։ «Մենք հասարակության հետ հաղորդակցվում ենք առանց միջնորդների, առանց լրագրողների», ” ահա թե ինչպես է ձևակերպել նոր մեդիա քաղաքականությունը նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Անդրեյ Բոհդանը:
Նախագահության առաջին 100 օրերի ընթացքում Զելենսկու անվստահությունը ավանդական ԶԼՄ-ների նկատմամբ միայն ավելացել է։ Բոհդանի ենթադրյալ հրաժարականի մասին կեղծ լուրերի տարածումը պատմական դրվագ էր, և երբ բացահայտվեց, որ այդ նյութը իրականությանը չի համապատասխանում, այն հրապարակողները հիմար իրավիճակում հայտնվեցին, չնայած որ հրաժարականի դիմումը հրապարակվել էր հենց նախագահի աշխատակազմի (գրասենյակի) կողմից։ Այնուհետև հայտարարվեց, որ Բոհդանը դատի է տվել լրագրողներին զրպարտության համար։
Այլ առումներով, Զելենսկու թիմը շփոթությունների և անհետևողականության պակաս չունի։ Նոր իշխանության ներկայացուցիչները հաճախ են հանդես գալիս հակասական հայտարարություններով, այնուհետև հրաժարվում են իրենց խոսքերից կամ չհամաձայնեցված առաջարկներ և դիրքորոշումներ արտահայտում։ Սա առավել նկատելի է արտաքին քաղաքականության մեջ․ Ուկրաինայի արևելքում հակամարտության վերաբերյալ Մոսկվայի հետ հերթական խաղաղասիրական բանակցություններից հետո Զելենսկին կարող է անսպասելիորեն հայտարարել՝ «զավթիչները ոչ մի թիզ անգամ չեն ստանա մեր երկրից»։
Այս հայտարարության մեջ միանշանակ քաղաքական հաշվարկի տարրեր կան։ Զելենսկին նախագահ դարձավ հասարակության շատ հակասական պահանջների պայմաններում։ Ուկրաինացիները ուզում էին այնպիսի նախագահի, որը խաղաղություն կբերեր, որը չէր գնա որևէ զիջման, կտրուկ պատժամիջոցներ կկիրառեր նրանց նկատմամբ, ովքեր ապօրինաբար կյուրացնեին պետական միջոցները, նույնիսկ եթե չոտնահարեին օրենքը և ազատությունը։ Եվ, քանի որ «ժողովրդի նախագահի» վարկանիշը լեգիտիմության հիմնական աղբյուրն է, Զելենսկին ձգտում է չհիասթափեցնել ընտրողներին: Արդյունքում, միջգերատեսչական հանդիպումների ընթացքում հնչող խստագույն հայտարարությունները փոխարինվում են հանրության կողմից սիրված դերասանի լավ տոնով: Իսկ արտաքին քաղաքականության մասին հայտարարությունները միշտ արվում են ընդդիմության երկու բևեռների ուղղությամբ՝ ռուսամետ Դոնբաս և ազգային ժողովրդավարական Գալիցիա (արևմտյան Ուկրաինա)։
Եվրոպական մայրաքաղաքներ կատարած այցերի ժամանակ Զելենսկին փորձում է ներկայանալ համապատասխան տեսքով և չչարաշահել զվարճալի գավառականի իր կերպարը։ Նրան անշուշտ հաճելի է համեմատությունը Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի հետ, որն իր հովանավորության տակ է վերցրել Զելենսկուն, որպեսզի ուկրանինական վերափոխումը օգտագործի սեփական արտաքին քաղաքականության հավակնությունների նպատակով:
Զելենսկին զգում է, որ միջազգային քաղաքականության մեջ նոր դարաշրջան է սկսվում, որում նա ստիպված է լինելու համագործակցել իր նման լիբերալ պոպուլիստների և ոչ թե փոխհամաձայնության եկող քաղաքական գործիչների վերացող տեսակի հետ: Այս առումով հատկապես հետաքրքիր կլինի Թրամփի հետ նրա առաջիկա հանդիպումը։
Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում Զելենսկին փորձում է օգտվել այն փաստից, որ իր ընտրվելը անսովոր իրավիճակի մեջ է դրել Մոսկովյան Կրեմլին: Վերջինս չի կարող հրաժարվել հարաբերություններ ունենալ Ուկրաինայի ղեկավարի հետ, որն ունի ժողովրդի ձայների ավելի քան 70%-ը (ավելին, նրա վարկանիշը դեռևս պահվում է առանց ընդդիմությանը ճնշելու և լրատվամիջոցների մենաշնորհի պայմաններում): Զելենսկին փնտրում է բոլոր հնարավոր ուղիները ՌԴ նախագահի հետ անմիջական բանակցություններ վարելու համար։ Նա Պուտինի հետ հեռախոսազրույց է ունենում (Կրեմլը անտեսում էր նախորդ նախագահի զանգերը) և պայմանավորվածություն ձեռք բերում բանտարկյալների փոխանակման, կրակի դադարեցման և զորքերի դուրսբերման վերաբերյալ։
Զելենսկին պատրաստ է դիմել սիմվոլիկ զիջումների և մանիպուլյացիաների իր ռուս գործընկերոջը ներգրավելու համար: Այս ամենի վառ օրինակ է նրա խնդրանքը ՌԴ ղեկավարին, որ վերջինս ազդեցություն ունենա «մյուս կողմի» վրա ինքնահռչակ Լուգանսկի և Դոնեցկի ժողովրդական հանրապետությունների կողմից հրադադարի ռեժիմի խախտման դեպքում: Անջատականներին որպես «մյուս կողմ», այլ ոչ թե, ինչպես նախկինում, որպես «ռուսական օկուպանտներ» անուղղակի ճանաչումը, բնականաբար, վրդովմունքի ալիք բարձրացրեց երկրի որոշ շրջաններում, բայց այն Մոսկվայի և Կիևի միջև հետագա բանակցությունների համար նոր հարթակ ստեղծեց: Այնուամենայնիվ, այդ բանակցությունների վերջնական արդյունքները կախված չեն միայն Զելենսկուց։
Թարգմանիչ՝ Ռուզաննա Բարակոզյան (Ruzanna Barakozyan) © Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: