Սիրիայում քրդերը սգում են մահացածների հիշատակը

Բնօրինակի հեղինակ՝ Mohammed Rasool, The Guardian

Հոսպիտալի հետևի մասում գտնվող փայտե տնակում մի կին, զգուշորեն պահելով տղամարդու գլուխը, սպունգով նրա վրայից մաքրեց մաղձն ու արյունը: Ծածկոցով փակված էր տղամարդու հաշմանդամացած ստորին կեսը: Նրա արյունով ծածկված զինվորական համազգեստը դեռ փաթաթված էր կրծքին:

Հետևի սեղանի վրա՝ կապույտ մեծ պարկի մեջ, մեկ այլ մարմին էր դրված. այս անգամ երիտասարդ կին՝ նույնպես կանաչ հագնված և քրդական ուժերի կարկատանով : Բուժաշխատողն ուղղեց նրա գլուխը և զգուշությամբ  մի կողմ տարավ մազերը դեմքի վրայից: «Այժմ մենք ունենք հինգ նահատակ,-ասաց նա՝ ցույց տալով դիահերձարանը:Երեք զինվորական և երկու քաղաքացի: Նրանք, ովքեր դեռ պայքարում են, փորձում են փրկել մյուսներին»:

Պատերազմը քրդական ուժերի և Թուրքիայի միջև արդեն երեք օր է ինչ շարունակվում է, դեռ ամենաարյունալի կերպով, իսկ շտապ օգնության մեքենաները, ինչպես իսկական, այնպես էլ ժամանակավոր, պարբերաբար ժամանում են այստեղ: Երբ նրանք եկան, տեղացիներն ու բուժակները հավաքվեցին՝ պատրաստակամություն ցուցաբերելով յուրաքանչյուրի համար հոգ տանելու և հայտնելու համար, թե ինչպես են նրանք մահացել: «Նա քաղաքացի էր,- ասաց մի տղամարդ՝ ծածկելով երիտասարդի դեմքը: Նրանց մեծ մասն են քաղաքացիական անձինք,- պնդեց մյուսը,- սա պատերազմ է քուրդ ժողովրդի դեմ»:

Մահացածները պատերազմում հաճախ իրենց հետ տանում են նաև գաղտնիքները: Նույնը և առաջնագծից 20 մղոն հեռավորության վրա գտնվող սիրիական այս քաղաքում է, որտեղ բերվեցին մահացածներից շատերը: Մինչ այժմ նրանց գերակշռող մասը եղել են զինյալներ՝ ջախջախված թուրքական զենքով, որ գնդակոծում է Ռաս ալ-Այն քաղաքը, և որտեղից ուրբաթ օրը բնակիչները սկսեցին փախչել միակ անվտանգ ճանապարհի ամբողջ երկայնքով:

Երկնքում պտտվում էին կործանիչ ինքնաթիռներն ու անգղերը: Ինքնաթիռները թիրախներ ընտրում էին ներքևում, իսկ պտտվող թռչունները՝ արդյունքում սնվում: «Ռազմադաշտում՝ կապույտ շինության մոտակայքում, կա տասը նահատակ,- ասաց մի տեղացի տղամարդ՝ պատսպարված Ռաս ալ-Այնից մեկ մղոն հեռավորության վրա գտնվող կրպակի տակ,- ինքնաթիռը նրանց այսօր առավոտյան է ռմբակոծել»:

Ավելի հեռու՝ ճանապարհի ներքևում, երկրորդ ավիահարվածը բաժին հասավ անցակետին՝ ամեն ինչին բացառությամբ քաղաքի մեկուսիչ մասից և այնտեղ մնացած մի քանի քաղաքացիական անձանց վնաս հասցնելուց: Հրետանու զարկերի ձայների ուժգնության արդյունքում բետոնե փոշուց դուրս սավառնեց սնկային ամպ, և արդյունքում պատահական, բեռնատարը ձեռնոցի նման պտույտ եկավ: Հավաքելով ներքնակներն ու պայուսակները՝ նրանք ուղևորվեցին դեպի համեմատաբար ավելի ապահով Թալ Թամիր՝ քաղաք, որը նմանատիպ շատ փախուստների ժամանակ ծառայել է որպես կայանատեղի:

Շտապ օգնության ավտոմեքենաներն առաջ էին անցնում՝ դատարկելով մեծահասակներին և երիտասարդներին հոսպիտալի ընդունարան և ուղևորվում հետ: Կինը, որ նստել էր ազդրի վրա, երգում էր իր մահացած որդու համար: Նրա կողքին մի քուրդ կին, բամբակյա մեծ կտորներից պատրաստելով վիրակապեր, գետնին էր դնում:

«Ի՞նչ պատահեց նրան»,- հարցրեց դիահերձարանի քուրդ աշխատակիցը գլխաշորը գլխին կապած սգացող արաբ մորը: «Մենք դրսում նստած էինք, և հրազենի գնդակները վրա հասան: Դրանցից մեկը հարվածեց նրա գլխին,-պատասխանեց նա,- ես չգիտեմ, թե դրանք որտեղից էին»:

Այգում երկու տղամարդ վերջացրել էին երկու դիերի վրայի զրահապատ մասն առանձնացնելը՝ հեռացնելով պահեստային ռազմամթերքն իրենց գոտիների վրայից: Թափվող արյունը ողողեց նրանց ոտքերը, երբ սկսեցին մնացորդները հավաքել սև պլաստիկ տոպրակների մեջ: «Նրանք փորձում էին դուրս բերել քաղաքացիների և մեր անդամահատված զինակիցներին: Երեք տարեկան մի աղջիկ կորցրեց իր կյանքը»:

Նարատիվն արագորեն դարձավ քրդերի՝ Թուրքիայի հետ պատերազմի էականբաղկացուցիչ մաս, իսկ նա, ով մահանում է, կենտրոնում է: Թալ Թամիրի և Ռաս ալ-Այնի միջև ճանապարհին՝ Թրամփի կողմից քառամյա դաշինքը խզելու որոշման ֆոնին,  մի թուրք-քուրդ վերջին երեք օրվա ընթացքում բազմիցս ներկայացրել է իրպնդումները, թե աշխարհն ամբողջ պատմության ընթացքում դավ է ունեցել քրդերի դեմ, և այս անգամ էլ ոչինչ այլ չէ:

Դեպի Քամիշլի վերադարձի ճանապարհին հանկարծակի հայտնվեց վատ նախանշան համարվող մի սև փետուր: Պատերազմը հարվածել էր հյուսիս-արևելյան Սիրիայի ամենամեծ քաղաքի սրտին: «Հարձակումը տեղի է ունեցել օդանավակայանի հարևանությամբ»,- բղավում էր մի տեղացի հեռախոսազրույցի ժամանակ: Ծուխը գալիս էր մեքենայի ռումբից, և ոչ թե թուրքական հարձակման կողմից: Գոլորշու արձակման, մաղձի և պողպատի այրման  հետևանքովաղտոտել են քաղաքային թաղամասերի մեծ մասը, մինչդեռ հրշեջ-փրկարարներն ու օգնականները փորձում էին վերահսկողության տակ պահել ամենը:

«Սկզբում զանգվածային պայթյունը, ապա այս ամենը»,- ասաց ֆալաֆելավաճառ Ռազեք Ահմադը, ով կանգնած է եղել 20 մետր հեռավորության վրա և ինչ-որ կերպ մնացել է վնասազերծ: Առնվազն երկու հոգի սպանվել է, իսկ ևս հինգը՝ վնասվել հարձակման արդյունքում, որն իր հերթին մեծ ծավալ հաղորդեց քրդական հողերի համար պատերազմի խնդրին: Եվ այս անգամ ևս կասկածյալ է Իսլամական պետությունը:

«Որտեղ էլ, որ քաոս լինի, դուք  կգտնեք նրանց,- ասաց Կավա Մակսոն:Էլ ո՞վ կարող էր սա անել, եթե ոչ Իսլամական պետությունը»:

Թարգմանիչ՝ Քրիստինե Բդոյան (Christine Bdoyan) © Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: