Բրիտանական էքսպեդիցիոն ուժերի վիճակը ծայրահեղ ծանր է։ Այնուամենայիվ, գրագետ նահանջի և Գերմանիայի կողմից թույլ տված սխալների շնորհիվ, Բրիտանական զորքերի հիմնական մասը նահանջեց Դյունկերկի պլացդարմի մոտ։ Մայիսի 26-ին սկսվեց տարհանումը Դյունկերկից։ Տարհանման ավարտից հետո պարզվեց, որ ավելի քան 380.000 դաշնակից զորքեր հասան Անգլիա, ներառյալ 26.000 ֆրանսիացի զինվորներ։ Հունիսի 4-ին Չերչիլը զեկուցեց Համայնքների պալատին՝ փորձելով ստուգել ազգային էյֆորիան և անսպասելի փրկության բերած հանգստությունը, և հստակ դիմել ԱՄՆ-ին:

                                                                  Ուինսթոն Չերչիլ 
                                                                 Հունիսի 4, 1940թ.
Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլի ելույթը Համայնքների պալատում 

Այն պահից, երբ մայիսի երկրորդ շաբաթվա վերջին Սեդանի մոտ ֆրանսիական պաշտպանությունը ճեղքվեց, միայն անհապաղ նահանջը դեպի Ամյեն և հարավ կարող էր լինել բրիտանական և ֆրանսիական բանակների միակ փրկությունը, որոնք Բելգիայի թագավորի խնդրանքով մտան Բելգիա. բայց այդ ռազմավարական փաստը միանգամից չէր գիտակցվել։ Ֆրանսիական գլխավոր հրամանատարությունը հույս ուներ, որ հնարավոր կլինի փակել ձևավորված ճեղքը, և որ հյուսիսային բանակները մինչև այժմ լավ կառավարելի են։ Բացի այդ, նմանատիպ նահանջը, անշուշտ կհանգեցներ ամբողջ բելգիական բանակի ոչնչացմանն և ողջ Բելգիայի կորստին: Ուստի, երբ հասկացվեց գերմանական ներթափանցման ուժն ու շրջանակը, և երբ Ֆրանսիայի նոր Գեներալիսիմո գեներալ Վեյգանը ստանձնեց հրամանատարությունը գեներալ Գամելենի փոխարեն, Բելգիայում գտնվող ֆրանսիական և բրիտանական զորաբանակները ջանքեր գործադրեցին շարունակելու [պայքարել]: […] 

Սակայն, գերմանական առաջխաղացումը սուր գերանդու պես պտտվեց հյուսիսային բանակների շուրջ: Ութ կամ ինը զորամիավորումներ, յուրաքանչյուրը մոտ չորս հարյուր տարբեր տեսակի զրահամեքենաներից բաղկացած, բայց փոքր միավորների բաժանված, կտրեց հաղորդակցության բոլոր գծերը մեր և ֆրանսիական հիմնական ուժերի միջև։ Այդպիսով, ոչնչացվեցին մեր զենքի և զինամթերքի մատակարարման հաղորդակցությունները, որոնք առաջին հերթին գնում էին Ամյեն, հետո ափի երկայնքով՝ Բուլոն և Կալե, և այդպես համարյա մինչև Դյունկերկ։ Այս զրահապատ և մեքենայացված գրոհի հետևում կանգնած էին մի շարք գերմանական բեռնատարներով ստորաբաժանումներ, իսկ նրանց հետևում համեմատաբար դանդաղ շարժվում էր սովորական գերմանական բանակի և գերմանացի ժողովրդի ձանձրալի բիրտ զանգվածը, ովքեր միշտ պատրաստ են առաջ շարժվել՝ ոտնատակ տալով այլ երկրների ազատությունն ու հարմարավետությունը, որոնք իրենք երբեք չէին զգացել: 

Ես ասել եմ, որ այս զրահապատ զանգվածը գրեթե հասել է Դյունկերկ՝ գրեթե, բայց ոչ ամբողջովին: Բուլոնն ու Կալեն պատկերում էին հուսահատ մարտեր: Գվարդիաները պաշտպանեցին Բուլոնը մի որոշ ժամանակ, իսկ հետո հետ քաշվեցին այս երկրի հրամանով: Հրացանային բրիգադը, 60-րդ հրացանայինը և թագուհի Վիկտորիայի հրացանայինները, բրիտանական տանկերի գումարտակով և 1000 ֆրանսիացիներով, ընդհանուր առմամբ մոտ չորս հազար ուժերով, պաշտպանեցին Կալեն մինչև վերջին շունչը: Բրիտանացի բրիգադիրին մեկ ժամ  տրվեց՝ հանձնվելու համար: Նա մերժեց առաջարկը, և սկսվեցին բախումները, որոնք տևեցին չորս օր, մինչև Կալեի վրա լռություն տիրեց, ինչը նշանավորեց հիշարժան դիմադրության ավարտը: Ռազմածովային ուժերը բերեցին միայն  վիրավորում չստացած 30  փրկվածների, և մենք չգիտենք նրանց զինակիցների ճակատագիրը: Նրանց զոհաբերությունը, սակայն, ապարդյուն չէր: Առնվազն երկու զրահատանկային ստորաբաժանում, որոնք հակառակ դեպքում դուրս կգային Բրիտանական էքսպեդիցիոն  ուժերի դեմ, պետք է ուղարկվեին դրանց ոչնչացնելու համար: Նրանք ևս մեկ էջ ավելացրին լույսի ստորաբաժանումների փառքին, և ստացված ժամանակը հնարավորություն տվեց, որ Գրավլինի ջրագծերը ծածկվեն և դրանցով անցնեն ֆրանսիական զորքերը:

Դյունկերկը միակ ազատ նավահանգիստն էր։ Երբ պարզ դարձավ, որ հնարավոր չէ վերականգնել ֆրանսիական հիմնական բանակների անցումը Ամյեն քաղաք, մնաց միակ ելքը, իրականում, անհնարին թվացող։ Բելգիական, բրիտանական և ֆրանսիական բանակները գրեթե շրջապատված էին։ Նրանց նահանջի միակ գիծը դեպի մեկ նավահանգիստ էր և հարևան ափերը: Նրանց ամեն կողմից ճնշում էին ծանր հարձակումներով, իսկ օդում թշնամին գերազանցում էր մի քանի անգամ: 

Երբ մեկ շաբաթ առաջ ես Պալատից խնդրում էի ամրագրել այս կեսօրը հայտարարության համար, ես վախենում էի, որ ինձ համար ծանր կլինի ազդարարել ամենամեծ ռազմական աղետը մեր երկար պատմության ընթացքում: Ես կարծում էի, և որոշ լավ դատավորներ համաձայն էին ինձ հետ, որ միգուցե 20,000 կամ 30,000 տղամարդ կարող է նավ բարձրանալ: Բայց, անշուշտ, թվում էր, որ Ֆրանսիայի Առաջին բանակի ամբողջ կազմը և ամբողջ Բրիտանական արշավախմբային ուժերը Ամյեն-Աբբեվիլ ճեղքից հյուսիս ընկած հատվածում կպարտվեն բաց դաշտում կամ ստիպված պիտի լինեին կապիտուլյացիայի ենթարկվել՝ սննդամթերքի և զինամթերքի պակասի պատճառով: Դրանք այն դժվար ու ծանր ավետումներն էին, որոնց համար ես մեկ շաբաթ առաջ կոչ արեցի Պալատին և ազգին՝ պատրաստվել: Բրիտանական բանակի ամբողջ արմատն ու առանցքը և ուղեղը, որի վրա և որի շուրջ մենք պետք է կառուցեինք և պետք է կառուցենք բրիտանական մեծ բանակները պատերազմի վերջին տարիներին, կարծես թե կորչում էին դաշտում կամ հայտնվում անպատվաբեր ու սոված գերության մեջ: 

Դա էր հեռանկարը մեկ շաբաթ առաջ: Բայց մեկ այլ հարված, որը, հնարավոր է, վերջնականը կլիներ, դեռ պետք է ընկներ մեզ վրա: Բելգիացիների արքան մեզ կոչ արեց գալ իրեն օգնության։ Եթե ​​այս կառավարիչն ու նրա կառավարությունը ակտիվորեն համագործակցեին դաշնակիցների հետ, նրանց հետ, ովքեր փրկեցին իրենց երկիրը կործանումից նախորդ պատերազմում, և չփնտրեցին փրկություն այն բանում, որ ճակատագրական անգործություն էր թվում, ֆրանսիական և բրիտանական բանակները գործողությունների դեռ ամենասկզբում կկարողանային փրկել ոչ միայն Բելգիան, այլև հնարավոր է անգամ՝ Լեհաստանը։ Բայց նույնիսկ վերջին պահին, երբ Բելգիան արդեն հարձակման ենթարկվեց, և թագավոր Լեոպոլդը կոչ արեց մեզ օգնելու, նույնիսկ վերջին պահին մենք եկանք։ Նա և իր խիզախ ու լավ պատրաստված բանակը, որը մոտ կես միլիոն էր, պաշտպանում էր մեր ձախ թևը և այդպիսով պահում էր, վերահսկում էր նահանջի մեր միակ ճանապարհը դեպի ծով: Հանկարծակի, առանց որևէ նախազգուշացման, առաջնորդվելով ոչ թե իր նախարարների խորհրդով, այլ իր անձնական նկատառումներով, նա հանձնեց լիազորությունները գերմանական հրամանատարությանը, դավաճանեց իր բանակին և թողեց անպաշտպան ողջ մեր թևը և մեր նահանջի ճանապարհները։ 

Ես մեկ շաբաթ առաջ Պալատին խնդրեցի կասեցնել իր դատավճիռը, քանի որ փաստերը պարզ չէին, բայց ես չեմ կարծում, որ այժմ որևէ հիմք կա, որ մենք չձևավորենք մեր սեփական կարծիքը այս ողորմելի դրվագի վերաբերյալ: Բելգիական բանակի կապիտուլյացիան ստիպեց բրիտանացիներին հնարավորինս շուտ սեփական թևով փակել ավելի քան 30 մղոն երկարությամբ անցումը դեպի ծով։ Հակառակ դեպքում բոլորը կկտրվեին և բոլորը կկիսեին այն ճակատագիրը, որին դատապարտեց թագավոր Լեոպոլդը իր երկրի երբևէ կազմած լավագույն բանակը: Այսպիսով, անելով սա և մերկացնելով այս թևը, ինչպես կտեսնի յուրաքանչյուր ոք, ով հետևում էր գործողություններին քարտեզի վրա, կապը ընդհատվեց բրիտանացիների և Ֆրանսիայի Առաջին բանակը կազմող երեք կորպուսներից երկուսի միջև, որոնք դեռ ափից ավելի հեռու էին, քան մենք, և թվում էր, թե անհնարին է, որ ցանկացած մեծ թվով դաշնակիցների զորքեր կարողանան հասնել ափ:

Թշնամին ուժգին և վայրագորեն գրոհում էր բոլոր կողմերից և նրա հիմնական ուժը՝ թվով գերազանցող օդային ուժերը, նետվեցին մարտի, և ուղղված էին դեպի Դյունկերկ և ափ։ Սեղմելով նեղ ելքը՝ ինչպես արևելքից, այնպես էլ արևմուտքից, թշնամին սկսեց թնդանոթով կրակել այն ափերին , որոնցով միայն նավերը կարող էին մոտենալ կամ հեռանալ: Նրանք մագնիսական ականներ նետեցին ջրանցքներ և ծովեր, նրանք թշնամական ինքնաթիռների բազմակի ալիքներ ուղարկեցին, երբեմն մեկ կազմավորման մեջ ավելի քան հարյուր ուժեր, իրենց ռումբերը գցելու միակ մնացած նավամատույցի և ավազաթմբերի վրա, որոնք զորքերը դիտարկում էին որպես ապաստան: Նրանց U-նավերը, որոնցից մեկը խորտակված է, և նրանց շարժիչի գործարկումները տուժեցին ներկայումս սկսված ծանրաբեռնված երթևեկից։ Չորս-հինգ օր է՝ ընթանում է ինտենսիվ պայքար: Նրանց բոլոր զրահատանկային ստորաբաժանումները, կամ այն, ինչ նրանցից մնացել էր՝ հետևակի և հրետանու մեծ զանգվածների հետ , իզուր էին նետվում դեպի այն անընդհատ նեղացող, անընդհատ կարճացող հատվածը, որտեղ մարտնչում էին բրիտանական և ֆրանսիական բանակները:

Այդ ընթացքում, Մեծ Բրիտանիայի ռազմածովային ուժերը, անթիվ առևտրական նավաստիների օգնությամբ, ամբողջ ուժով փորձում էին օգնել և նստեցնել նավերի վրա բրիտանական և դաշնակից ուժերը. 220 թեթև էսկադրային ականակիրներ և 650 այլ տեսակի նավեր ներգրավված էին։ Նրանք հաճախ ստիպված էին աշխատել վատ եղանակի պայմաններում, գրեթե երբեք չդադարող ռմբակոծությունների և անընդհատ աճող հրետանային կրակի տակ։ Բացի այդ, ծովն ինքնին, ինչպես ասացի, զերծ չէր ականներից և տորպեդներից։ Այսպիսի պայմաններում էր, որ մեր տղամարդիկ օրեր ու գիշերներ շարունակ, քիչ կամ առանց հանգստության, շարունակում էին ճանապարհ ընկնել վտանգավոր ջրերով՝ միշտ իրենց հետ բերելով  փրկած տղամարդկանց: Նրանց հետ բերվածների թվերը նրանց նվիրվածության և խիզախության չափանիշն են: Հիվանդանոցային նավերը, որոնք բերում էին հազարավոր բրիտանացի և ֆրանսիացի վիրավորների, այդքան պարզ նշագրված լինելով, նացիստական ռումբերի հատուկ թիրախն էին. բայց նրանց վրա գտնվող տղամարդիկ և կանայք երբեք չէին տատանվում իրենց պարտականություններում:

Փրկության հրաշքը, որը ձեռք բերվեց քաջության, համառության, կատարյալ կարգապահության, անթերի ծառայության, հնարամտության, հմտության, անպարտելի հավատարմության շնորհիվ, բոլորիս համար ակնհայտ դարձավ: 

Միևնույն ժամանակ Արքայական ռազմաօդային ուժերը, որոնք արդեն մասնակցում էին ճակատամարտին, որքանով դա թույլ էր տալիս իրենց տարածությունը տնային հենակետերից, հիմա օգտագործում էին իրենց հիմնական մայրաքաղաքային կործանիչ ուժի մի մասը և հարվածներ հասցնում գերմանական ռմբակոծիչներին և կործանիչներին, որոնց մեծ քանակը պաշտպանում էր նրանց: Այս պայքարը ձգձգված էր և կատաղի: Հանկարծ տեսարանը մաքրվեց, թնդյունն ու որոտը մի պահ, ընդամենը մի պահ, անհետացան: Փրկության հրաշքը, որը ձեռք բերվեց քաջության, համառության, կատարյալ կարգապահության, անթերի ծառայության, հնարամտության, հմտության, անպարտելի հավատարմության շնորհիվ, բոլորիս համար ակնհայտ դարձավ: Բրիտանական և ֆրանսիական նահանջող զորքերը թշնամուն հետ շպրտեցին: Նրա հետ այնքան կոպիտ էին վարվում, որ նա չէր էլ շտապեցնում իրենց նահանջը: Թագավորական ռազմաօդային ուժերը գրավել էին գերմանական օդուժի հիմնական ուժի ուշադրությունը և նրանց հասցրել զգալի կորուստներ, իսկ ռազմածովային ուժերը, օգտագործելով բոլոր տեսակի գրեթե 1000 նավ, մահվան և ամոթի բերաններից դուրս քաշեցին ավելի քան 335,000  ֆրանսիացի և բրիտանացի՝ մահվան և ամոթի ճիրաններից դեպի իրենց հայրենիք, իրենց առջև կանգնած խնդիրներին: Մենք պետք է շատ զգույշ լինենք, որ այս փրկությանը չվերագրենք հաղթանակի հատկանիշներ: Տարհանումներով պատերազմները չեն հաղթում: Բայց այս փրկության մեջ հաղթանակ կար, որը պետք է նշել: Այն ձեռք են բերել ռազմաօդային ուժերը: Մեր զինվորներից շատերը, ովքեր վերադառնում էին, չէին տեսել ռազմաօդային ուժերը աշխատանքի ընթացքում. նրանք տեսան միայն ռմբակոծիչները, որոնք խուսափեցին դրա պաշտպանական հարձակումից: Նրանք թերագնահատում էին դրա ձեռքբերումները: Ես շատ եմ լսել այս մասին. ահա թե ինչու եմ ես սա ասում։  Ես ձեզ կպատմեմ այդ մասին: 

Մենք պետք է շատ զգույշ լինենք, որ այս փրկությանը չվերագրենք հաղթանակի հատկանիշներ: Տարհանումներով պատերազմները չեն հաղթում: Բայց այս փրկության մեջ հաղթանակ կար, որը պետք է նշել:

Դա բրիտանական և գերմանական ռազմաօդային ուժերի համար մեծ փորձություն էր։ Դուք կարո՞ղ եք պատկերացնել գերմանացիների համար ավելի հզոր խնդիր օդում, քան անհնարին դարձնել այս ափերից տարհանումն ու խորտակել բոլոր նավերը, որոնք նրանք կկարողանան նկատել։ Կարո՞ղ էր այդ ժամանակ ռազմական ավելի մեծ կարևորության և նշանակության խնդիր լինել, քան այս մեկն էր։ Նրանք փորձում էին ամբողջ ուժով, բայց դիմադրության հանդիպեցին և նրանց ծրագրերը ձախողվեցին։ Մենք բանակը հեռու տարանք, իսկ նրանք իրենց պատճառած կորուստների համար քառապատիկ վճարեցին: Գերմանական ինքնաթիռների շատ մեծ կազմավորումներ, և մենք գիտենք, որ դրանք շատ համարձակ էին, մի քանի անգամ շրջվել են Թագավորական օդուժի իրենց թվի մեկ քառորդի գրոհից և ցրվել են տարբեր ուղղություններով: Տասներկու ինքնաթիռին դիմակայում էին երկուսը: Մի ինքնաթիռ ջուրը գցեցին բրիտանական ինքնաթիռի սովորական պայթուցիկով, որն այլևս զինամթերք չուներ: Մեր ինքնաթիռների բոլոր տեսակները՝ Hurricane-ը, Spitfire-ը և նոր Defiant-ը, և մեր բոլոր օդաչուները արդարացրին իրենց՝ ապացուցելով, որ գերազանցում են այն, ինչին ներկայումս ստպված են բախվել:

Եթե մտածենք, թե որքան ավելի մեծ կլիներ մեր առավելությունը այս կղզու օդային տարածքի պաշտպանությունում օվկիանոսի այն կողմից հարձակման դեմ, ես պետք է ասեմ, որ այդ փաստերի մեջ գտնում եմ վստահ հիմք, որի վրա կարող են հիմնված լինել գործնական և հուսադրող մտքերը: Ես հարգանքի տուրք եմ մատուցում մեր երիտասարդ օդաչուներին: Չի՞ կարող այնպես պատահել, որ ողջ քաղաքակրթության գործը՝ սեփական հմտությամբ և նվիրվածությամբ, կպաշտպանեն մի քանի հազար օդաչուներ։ Ենթադրում եմ, որ ամբողջ աշխարհում, պատերազմի ողջ պատմության ընթացքում, երիտասարդության համար այսպիսի հնարավորություն երբեք չի եղել: Կլոր սեղանի ասպետները, խաչակիրները, բոլորը գնում են անցյալ՝ ոչ միայն հեռավոր, այլև  պրոզայիկ. այս երիտասարդները ամեն առավոտ դուրս են գալիս՝ պաշտպանելու իրենց հայրենի երկիրը և այն ամենը, ինչի համար մենք պայքարում ենք՝ իրենց ձեռքում պահելով վիթխարի և ջախջախիչ ուժի այս գործիքները, որոնց մասին կարելի է ասել, որ.

Յուրաքանչյուր առավոտ վեհ առիթ էր բերում:

Եվ յուրաքանչյուր հնարավորություն ի հայտ է բերում վեհանձն ասպետի, որն արժանի է մեր երախտագիտությանը, ինչպես և բոլոր քաջերը, ովքեր շատ ձևերով և շատ առիթներով պատրաստ են և շարունակում են տալ իրենց կյանքը իրենց հայրենի երկրի համար:

Վերադառնում եմ բանակ: Կատաղի մարտերի երկար շարքերում, այս կամ այն ճակատում, կռվելով միանգամից երեք ճակատում, երկու կամ երեք դիվիզիաների կողմից մղված մարտեր՝ հակառակորդի հավասար կամ փոքր-ինչ ավելի մեծ քանակի թշնամու դեմ, և, կատաղի պայքար մղելով հին հողերում, որ մեզանից շատերն այնքան լավ գիտեին, մեր տղամարդկանց կորուստները գերազանցեցին 30,000-ը՝ սպանված, վիրավոր և անհայտ կորած: Օգտվելով առիթից՝ ուզում եմ Պալատի կողմից ցավակցություն հայտնել բոլոր նրանց, ովքեր ծանր կորուստ են կրել կամ դեռ տագնապած են: Առևտրի խորհրդի նախագահը՝ պարոն Էնդրյու Դանկանն, այսօր այստեղ չէ: Նրա որդին սպանվել է, և Պալատում շատերը զգացել են տառապանքի ցավերը ամենասուր ձևով: Բայց ես մի բան կասեմ կորածների մասին. մենք ունեցել ենք մեծ թվով վիրավորներ, որոնք ապահով տուն են եկել, բայց, ինչ վերաբերում է անհայտ կորածներին, նրանք մի օր, այս կամ այն կերպ, կվերադառնան տուն: Այս պայքարի խառնաշփոթության մեջ անխուսափելի է, որ շատերը մնացել են այնպիսի դիրքերում, որտեղ պատիվը նրանցից այլևս դիմադրություն չէր պահանջում:

Մենք կարող ենք հակադարձել կորուստներին, որոնք կազմում են ավելի քան 30.000 մարդ, քան հակառակորդին հասցված ավելի ծանր կորուստները։ Բայց մեր նյութական կորուստներն ահռելի են։ Մենք, հավանաբար, կորցրինք զինվորների մեկ երրորդը՝ համեմատած վերջին պատերազմի նախնական մարտերում ունեցած կորուստների հետ՝ սկսած 1918 թվականի մարտի 21-ից, բայց մենք կորցրինք գրեթե բոլոր սպառազինությունները, մեր ողջ տրանսպորտը, մեր ողջ զրահամեքենաները, որոնք առկա էին հյուսիսային բանակի մոտ։ Այս կորուստները անկասկած կհանգեցնեն մեր ռազմական հզորության աճի հետաձգմանը։ Այդ առաջխաղացումը չէր ընթանում այնպես, ինչպես մենք հույս ունեինք: Ամենալավը, ինչը մենք պետք է տայինք, բաժին հասավ Բրիտանական արշավախմբին, և չնայած նրանք չունեին ցանկալի թվով տանկեր և սպառազինությունների որոշ տեսակներ, բայց նրանք շատ լավ զինված բանակ էին: Նրանք ունեցան այն առաջին պտուղները, ինչ մեր արդյունաբերությունը ստիպված էր տալ, և դա այլևս չկա: Եվ ահա այս հետաձգումը: Թե որքան կտևի, կախված է այն ջանքերից, որոնք մենք գործադրում ենք այս կղզում: Այժմ կատարվում են այնպիսի ջանքեր, որոնց նմանը ոչ ոք երբևէ չի տեսել: Աշխատանքներն ընթանում են ամենուր՝ գիշեր ու ցերեկ, աշխատանքային և ազատ օրերին: Կապիտալն ու աշխատանքը մի կողմ են դրել իրենց շահերը, իրավունքները և սովորույթները, և դրանք մեկտեղել են ընդհանուր ֆոնդի մեջ: Զինամթերքի հոսքն արդեն առաջադիմել է: Պատճառ չկա, որով մենք չպետք է մի քանի ամիս անց հաղթահարենք մեզ վրա հասած հանկարծակի և լուրջ կորուստը՝ առանց հետաձգելու մեր ընդհանուր ծրագրի մշակումը:

Այնուամենայնիվ, մեր երախտագիտությունը ճակատագրին՝ մեր բանակի և այդքան մարդկանց փրկության համար, որոնց մտերիմները ապրել են տանջալի շաբաթ, չպետք է ստվերի այն փաստը, որ Բելգիայում և Ֆրանսիայում տեղի ունեցածը հսկայական ռազմական աղետ է։ Ֆրանսիական բանակը թուլացել է, Բելգիական բանակը՝ հանձնվել, ամրացված դիրքերի մեծ մասը, որոնց վրա մենք հույս ունեինք, կորսվել են, շատ արժեքավոր հանքահորեր և գործարաններ անցան թշնամուն, Լա-Մանշի բոլոր նավահանգիստները նրա ձեռքում են՝ դրանից բխող բոլոր ողբերգական հետևանքներով, և մենք պետք է ակնկալենք, որ նոր հարված կհասցվի գրեթե միանգամից մեզ կամ Ֆրանսիային: Մեզ տեղեկացրին, որ Հիտլերն արդեն ունի ծրագիր՝ Բրիտանական կղզիների վրա վայրէջք կատարելու համար։ Երբ Նապոլեոնը տափակ հատակով նավակներով և իր Մեծ բանակով մեկ տարի դիրքավորվեց Բուլոնում, ինչ-որ մեկը նրան ասաց. «Անգլիայում մեզ մեծ դժվարություններն են սպասվում»: Անշուշտ, նրանց թիվը շատ ավելին է, քանի որ Բրիտանական արշավախմբային ուժերը վերադարձել են:

Իհարկե, մեր տունը ներխուժումից պաշտպանելու ամբողջ խնդրի վրա մեծապես ազդում է այն փաստը, որ ներկա պահին մենք ունենք ավելի հզոր ռազմական ուժ, քան երբևիցե ունեցել ենք այս կամ վերջին պատերազմների ժամանակ:  Բայց դա հավերժ չի տևելու։ Մենք չպետք է բավարարվենք պաշտպանական պատերազմով: Մենք պարտք ենք մեր դաշնակիցներին։ Մենք պետք է նորից ձևավորենք և կառուցենք բրիտանական էքսպիդիցիոն ուժերը՝ քաջարի գլխավոր հրամանատար լորդ Գորթի ղեկավարությամբ։ Այս գործընթացն ընթանում է ամբողջ ուժով. բայց առայժմ, մենք պետք է մեր պաշտպանությունը կազմակերպչական այնպիսի մակարդակի վրա դնենք՝նվազագույնի հասցնելովպահանջվող զորքերի թիվը, որպեսզի հաստատվի արդյունավետ պաշտպանություն, և որի ընթացքում իրագործելի կլինեն հնարավորինս ուժգին հարձակվողական գործողությունները։ Այժմ մենք դրանով ենք զբաղված: Շատ լավ կլինի, եթե Պալատը ցանկություն հայտնի քննարկել այս թեման գաղտնի նստաշրջանում: Այնպես չէ, որ կառավարությունն անպայման կկարողանա շատ մանրամասնորեն բացահայտել ռազմական գաղտնիքները, բայց մենք ուզում ենք մեր քննարկումներն ազատ անցկացնել՝ առանց սահմանափակումների պարտադրված այն փաստից, որ դրանք հաջորդ օրը կկարդացվեն թշնամու կողմից Եվ կառավարությանը օգտակար կլինեն Պալատի բոլոր մարմիններիանդամների կողմից ազատորեն արտահայտված տեսակետները՝ երկրի այդքան տարբեր մասերի վերաբերյալ իրենց գիտելիքներով: Ես հասկանում եմ, որ այս խնդրի վերաբերյալ պետք է որևէ խնդրանք ներկայացվի, որը պատրաստակամությամբ կբավարարվի Նորին Մեծության Կառավարության կողմից: 

Մենք անհրաժեշտ համարեցինք խստացնել միջոցները ոչ միայն թշնամական երկրի քաղաքացիների և այլ ազգությունների կասկածելի անձանց նկատմամբ, այլ նաև բրիտանացիների հանդեպ, որոնք կարող են վտանգավոր դառնալ և վնաս պատճառել, եթե պատերազմը տեղափոխվի Մեծ Բրիտանիայի հողի վրա։ Ես գիտեմ, որ շատ են այն մարդիկ, որոնց վրա ազդել են մեր այս որոշումները, բայց ովքեր նաև նացիստական ​​Գերմանիայի կատաղի թշնամիներն են: Ես շատ եմ ցավում այս բանի համար, բայց մենք չենք կարող հիմա՝ այս օրերի լարվածության մեջ, լուծել այդ ամենը ցանկալի մանրամասնություններով։ Եթե լինեն փորձեր՝ պարաշյուտային դեսանտ իջեցնելու, որին կհաջորդի մարտ, այդ մարդիկ ավելի լավ է մի կողմում լինեն՝ հենց իրենց և մեզ համար։ Սակայն, կա մարդկանց ուրիշ խումբ, որոնց հանդեպ ես չեմ տածում որևէ համակրանք։ Խորհրդարանը լիազորել է մեզ երկաթե ձեռքով կասեցնել որևիցե «հինգերորդ շարասյան» ցանկացած ակտիվություն բրիտանական հողի վրա, և մենք կօգտագործենք այդ իրավունքը առանց որևէ կասկածի այնքան ժամանակ, մինչև համոզված կլինենք, անգամ՝ մինչև առավել քան համոզված կլինենք, որ մեզ շրջապատող չարիքը հաջողությամբ ոչնչացված է։ 

Ես լի եմ համոզմունքով, որ եթե բոլորը կատարեն իրենց պարտքը, եթե մենք ոչինչ չանտեսենք, և եթե ձեռնարկվեն բոլոր միջոցները, ինչպես դա արվել է մինչ այժմ, մենք նորից կապացուցենք, որ ի վիճակի ենք պաշտպանել մեր Հայրենիքը, դիմանալ պատերազմի փոթորկին և վերապրել բռնության վտանգը, եթե հարկ լինի՝  տարիներով, և եթե պետք լինի՝ միայնակ։

Եվս մեկ անգամ, վերադառնալով ներխուժման հարցին, այս անգամ առավել համընդգրկուն, ես կցանկանայի նշել, որ այսքան երկար դարերի ընթացքում, որով մենք պարծենում ենք, երբևէ չի եղել մի ժամանակաշրջան, երբ մեր ժողովուրդը կարող էր ունենալ ներխուժման դեմ բացարձակ երաշխիք, նույնիսկ պակաս լուրջ արշավանքների դեպքում: Նապոլեոնի օրոք նույն քամին, որը նրա նավերըտեղափոխում էր նեղուցով, կարող էր քշել նաև շրջափակող նավատորմը: Միշտ հնարավորություն կար, և հենց այդ հնարավորությունն է, որ հուզել և մոլորեցրել է մայրցամաքային շատ բռնակալների պատկերացումները: Շատերն այն հեքիաթներն են, որոնք պատմվում են: Մենք վստահ ենք, որ նոր մեթոդներ են իրականացվելու, և երբ կտեսնենք չարության ինքնատիպությունը, ագրեսիայի սրամտությունը, որը ցուցադրում է մեր թշնամին, մենք, անշուշտ, կարող ենք ինքներս մեզ պատրաստել ցանկացած տեսակի նորարարական հնարքների և ամեն տեսակի դաժան ու դավաճանական մանևրների համար: Կարծում եմ, որ ոչ մի գաղափար այնքան տարօրինակ չէ, որ հնարավոր չէ ընթացիկ դիտարկել և քննության առնել բայց միևնույն ժամանակ, հուսով եմ, դա անել առավելագույնս ուշադիր: Մենք երբեք չպետք է մոռանանք ծովային հզորության ամուր հավաստիացումները և օդային հզորության պատկանող հավաստիացումները, եթե այն կարող է իրականացվել տեղում:

Ես լի եմ համոզմունքով, որ եթե բոլորը կատարեն իրենց պարտքը, եթե մենք ոչինչ չանտեսենք, և եթե ձեռնարկվեն բոլոր միջոցները, ինչպես դա արվել է մինչ այժմ, մենք նորից կապացուցենք, որ ի վիճակի ենք պաշտպանել մեր Հայրենիքը, դիմանալ պատերազմի փոթորկին և վերապրել բռնության վտանգը, եթե հարկ լինի՝ տարիներով, և եթե պետք լինի՝ միայնակ։ Ամեն դեպքում սա այն է, ինչ մենք պատրաստվում ենք անել։ Այդպին է Նորին  Մեծության կառավարության յուրաքանչյուր անդամի որոշումը։ Այսպիսին է խորհրդարանի և ազգի կամքը։ Բրիտանական կայսրությունն ու Ֆրանսիայի Հանրապետությունը, միավորված ընդհանուր գործով և խնդրով, մինչև մահ կպաշտպանեն իրենց Հայրենիքը՝ իրենց ուժերի սահմաններում, միմյանց օգնելով՝ որպես լավ ընկերներ։ Նույնիսկ, եթե շատ հին և հայտնի պետություններ ընկել են կամ կարող են ընկնել Գեստապոյի կամ նացիստական կառավարության այլ նենգ մեքենաների ղեկավարման տակ, մենք չենք հանձնվի և չենք պարտվի։ Մենք կգնանք մինչև վերջ, մենք կկռվենք Ֆրանսիայում, մենք կպայքարենք ծովերում և օվկիանոսներում, մենք կպայքարենք աճող վստահությամբ և օդում աճող ուժով, մենք կպաշտպանենք մեր Հայրենիքը ինչ գնով էլ լինի, մենք կկռվենք ծովեզրերում, մենք կկռվենք նավահանգիստներում և ցամաքում, մենք կկռվենք դաշտերում և փողոցներում,  մենք կկռվենք ժայռերում բայց մենք երբեք չենք հանձնվի։ Եթե նույնիսկ այնպես ստացվի, չնայած, ես անգամ մեկ ակնթարթով չեն հավատում դրան, որ այս կղզին կամ դրա մեծ մասը կստրկանա և սովից կմահանա, ապա Բրիտանական կայսրությունը ծովից այն կողմ, զինված և Բրիտանական նավատորմի պաշտպանության ներքո, կշարունակի մարտնչել այնքան ժամանակ, մինչև Աստծո օրհնյալ ժամանակում Նոր աշխարհը, իր ողջ ուժով և հզորությամբ, կգա հնի փրկությանն ու ազատագրմանը»։

Բնօրինակի հեղինակ՝ Winston Churchill

Թարգմանիչներ՝  Ալինա Բարսեղյան (Alina Barseghyan), Մանե Վարդանյան (Mane Vardanyan) © Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: