Ցանկանո՞ւմ եք ավելի լավ հասկանալ մեդիան
Այժմ, առավել քան երբևէ, մենք չենք կարող անվերապահորեն հավատալ լուրերին․ մեզ հարկարվոր են գործիքներ, որպեսզի քննադատորեն կարդանք լրատվությունը, ռազմավարություն, որ տարբերակենք՝ ինչպես է տեղեկատվությունն աշխատում։ Հենց սա է ոգեշնչել The Listening Post-ի նոր նախագծի՝ Media Theorised-ի ստեղծումը։
Մենք վերցրել ենք աշխարհի հինգ մտավորականների գլխավոր աշխատությունները։ Նրանք տեսաբաններն են, ովքեր գտնվում են կոսմոպոլիտ կենտրոնի և «գլոբալ հարավի» մեջտեղում․ Ռոլան Բարտը՝ ֆրանսիացի փիլիսոփա, Նոամ Չոմսկին՝ ամերիկացի լեզվաբան և քաղաքական ակտիվիստ, Ստյուարտ Հոլը՝ ջամայկացի-բրիտանացի մշակույթի պատմաբան, Մարշալ ՄքԼուհանը՝ կանադացի ակադեմիկոս, Էդուարդ Սայիդը՝ պաղեստինցի-ամերիկացի գրական պատմաբան։
Ինչպես կասեր Ռոլանդ Բարտը․
Սրանք այն գրողներն են, ովքեր մեզ սովորեցրել են կարդալիս ըմբռնել տեքստի՝ ուշադրությանից վրիպող հատվածները։
Աշխատելով Աֆրիկայի, Լատինական Ամերիկայի, Ասիայի, ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի լրագրողների, արվեստագետների և քաղաքական ակտիվիստների հետ՝ մենք պատրաստել ենք էսսեներով լրացված հինգ տեսանյութ՝ ձեզ ներկայացնելու այս մեդիա տեսաբաններին և օգնելու մեդիայի հետ ամենօրյա առնչություն ունենալիս կիրառել նրանց քննադատական գործիքներից որոշները։
Ռոլան Բարտ
Ֆրանսիացի փիլիսոփա
Միջնորդավորված առասպելաբանություն․ նորությունների նշանագիտությունը
Ռոլան Բարտի (1915-1980) աշխատանքը դժվար է, հեղհեղուկ և արտասովոր: Նա կոչ է անում կարդալ մեզ շրջապատող աշխարհը որպես տեքստերի շարք՝ մեկնաբանելու, պարզեցնելու, հակադարձելու համար։
Այս տեսանյութը պատմում է բրազիլացի ծաղրանկարիչ Կառլոս Լաթաֆը։ Լաթաֆը հայտնի է իր սուր երգիծական մուլտֆիլմերով, որոնք քաղաքական մեկնաբանություններ են տալիս աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունների վերաբերյալ։
Միացրեք հեռուստացույցը։ Ի՞նչ եք տեսնում. ցնցող լուրերի գրաֆիկ, վազող տողեր, հաղորդավարին գրասեղանի հետևում։ Կարդացեք նշանները. վարսեր, դիմահարդարում, հագուստ։ Ինչի՞ մասին է այս պատմությունը։ Բառերի, թվերի, գույների ռիթմի. ինչու՞ են այդ ազդանշաններն այստեղ։ Երաժշտությունը, տառերի չափը: Ինչպե՞ս ես քեզ զգում։
Լրատվական հաղորդումը նշանների հավաքածու է։ Բառերի հոսքը՝ հեռուստատեսային հուշարարից կարդացված։ Հաղորդավարի ձայնի վարպետությունը «լուրերի ձայնն» է։ Անմիջապես քեզ նայող հայացք՝ ոսպնյակների միջով։ Հավաստիություն, իշխանություն և օրինակելիություն արտահայտող վիզուալ կերպարներ։ Հռետորական մոտիվներ, որոնք կառուցում են ամենամեծ միֆը. ինչ դիտում ենք անմիջնորդավորված «ճշմարտություն» է։
Սա այն է, ինչ Ռոլան Բարտը կտեսներ։ Հեռուստաէկրանը` որպես մշակութային տեքստ։ Եվ նա կբացահայտեր դրա միֆերը։ Քանի որ, մեկնաբանելու նպատակով խորհրդանիշներ և ազդանշաններ կարդալը նշանագիտության գործն է։
1950-ականներին Բարտը սկսեց գրել հանրային մշակույթի մասին։ Իր «Դիցաբանություններ» (”Mythologies”, 1957) գրքում նա հավաքեց տարաբնույթ և հակասական երևույթներ՝ սնունդ, աստղագուշակներ, կրոն, գովազդ, խաղալիքներ, լուսանկարչություն, մաքրող միջոցներ: Այս ամենը նա տեսնում էր որպես գաղափարախոսությամբ համակված զանգվածային մշակույթի էլեմենտներ՝ հասարակությանը ներկայացնելով այն միֆերը, որոնք ժամանակին եկել են առակներից և էպոսներից: Բարտն ասել է․ «Այս մտորումների սկզբնակետը սովորաբար անհամբերության զգացումն էր «բնականի» այս տեսակի նկատմանբ, որը թերթերը, արվեստը և առողջ դատողությունը անընդհատ հագցնում են մի իրականությանը, որն անկասկած սահմանված է եղել պատմության կողմից»։ Բարտը միայն մեզ շրջապատող միֆերին չէ, որ ուշադրություն էր դարձնում․ նա բացեց դրանց գաղափարական բնակատան վարգույրները։ Նա զգուշացրեց՝ անվերապահորեն չընդունել մեզ շրջապատող ամեն ինչ։
Ձեր ամենօրյա թերթի տառատեսակները պարզապես չեն արտացոլում իմաստը, այլև ավելացնում և փոփոխում են այն։ Ի՞նչ պատմություն է թաքնված դրա հետևում։ Ինքնալուսանկար. բուրժուական անհատի վերջին ներկայացումը։ Դրոշմ. իսկության, կարգավիճակի կնիք։ Սուբտիտրեր․ ձայնը՝ որպես տեքստ։ Ի՞նչը կարող էր լինել ավելի Բարտի ոճով։
Թարգմանիչ՝ Մարիետա Ստեփանյան
Խմբագիր՝ Էդիտա Շադոյան
Վիդեոխմբագիր և ենթագրող՝ Թամարա Նազարյան
© «Ինլայթ» հանրային հետազոտությունների կենտրոն ՀԿ