Դմիտրի Գորդոնի հարցազրույցը Բելառուսի Հանրապետության Նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի հետ․ 2020 թվական
Լուկաշենկո․ Վիճաբանություններ Պուտինի հետ, Տիխոնովսկայան, «Վագները», Զելենսկին, Պորոշենկոն, Ղրիմը և այլն
Հուլիսի 3-ը՝ Բելառուսի մայրաքաղաքը գերմանական օկուպացիայից ազատագրելու օրը հանրապետական հանրաքվեի արդյունքում նշանավորվեց որպես ազգային տոն՝ Անկախության օր․ Բելառուսը դարձավ միակ նախկին խորհրդային հանրապետությունը, որի անկախության օրը կապակցված չէ ԽՍՀՄ-ից կամ Ռուսական կայսրությունից անջատվելու հետ:
Ներկայացնում ենք 2020 թվականի օգոստոսին Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի հարցազրույցը՝ տրված Դմիտրի Գորդոնին՝ հատվածական սղագրությամբ: Հարցազրույցը ձայնագրվել է Մինսկի նախագահական պալատում, տևել ավելի քան երկուսուկես ժամ: Դրա ընթացքում Լուկաշենկոն խոսել է Ուկրաինայի և Բելառուսի միջև հարաբերությունների, Ուկրաինայի ներկայիս նախագահ Վ․ Զելենսկու և նախկին նախագահներ Վ․ Յանուկովիչի և Պ․ Պորոշենկոյի մասին, ՌԴ Նախագահ Վ․ Պուտինի, Մինսկի մերձակայքում ձերբակալված «Վագներ» ռուսական մասնավոր ռազմական ընկերության մարտիկների մասին, երկրում կայացած նախագահական ընտրությունների, իր հիմնական մրցակից Ս․Տիխանովսկայայի, ինչպես նաև անձնական կյանքի մասին:
Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի մասին
Ալեքսադր Լուկաշենկոն ծնվել է 1954 թվականին օգոստոսի 30-ին, Վիտեբսկի շրջանի Կոպուս գյուղում։ 1994 թվականի հուլիսի 20-ից հանդիսանում է Բելառուսի Հանրապետության անփոխարինելի նախագահը։ Ամուսնացած է, ունի երեք որդի։
Բելովեժյան համաձայնագրեր
Դ․Գ․-Միխայիլ Գորբաչովը ինձ ասել է, որ Բելովեժյան համաձայնագրերի վավերացման ժամանակ ԽՍՀՄ Բարձրագույն խորհրդում բոլորը դավաճանեցին, կոմունիստները դավաճանեցին։ Միայն Լուկաշենկոն դեմ քվեարկեց։ Ինչո՞ւ Դուք դեմ քվեարկեցիք, ընդ որում, միայնակ։
Ա․Լ․-Ես, նախևառաջ, հայրենասեր էի, դա իմ համոզմունքն է, ես սիրում էի իմ երկիրը։ Ես կարծում էի՝ ԽՍՀՄ-ը պետություն էր, որը կայունացրել էր աշխարհը։ Ես միջազգայնագետ էի և ամբողջ կյանքում բոլորին դա էի համոզում։ Եվ, երկրորդ, Գորբաչովի ժամանակ, ես կարող եմ նրան տարբեր կերպ գնահատել, ես հաճախ էի նրա հետ հանդիպում։ Ես՝ երիտասարդ մի տղա՝ ինչ-որ գյուղից, որ զբաղվում էր տնտեսական ռեֆորմներով, մի քանի անգամ հրավիրվել էի նեղ շրջանակներով հանդիպումների Գորբաչովի մոտ։ Նա ինձ անձամբ գիտեր և հարցնում էր ինձ՝ «ի՞նչպե՞ս կլինի, եթե այսպես անենք, Դուք ինչպե՞ս եք ներքևից դա դիտարկում, ի՞նչ կլինի, եթե սա անենք»։
Թե ինչու Ելցինը որպես իրավահաջորդ ընտրեց Պուտինին
Դ․Գ․- Լեոնիդ Դանիլովիչ Կուչմային, ով Ձեզ շատ դրական է վերաբերվում, մի օր հարց ուղղեցի՝ արդյոք Ելցինը կարող էր այնպիսի վերաբերմունք ցուցաբերել Ուկրաինայի նկատմամաբ, ինչպիսին ցուցաբերեց Պուտինը։
Ա․Լ․-Ոչ, ոչ։
Դ․Գ․-Եվ Կուչման ասաց․ «Երբեք»։ Իսկ Պուտինի՝ Բելառուսի նկատմամբ ցուցաբերվող վերաբերմունքից կարո՞ղ էր Ելցինն էլ դրսևորել։
Ա․Լ․-Գիտեք, Ելցինի և գործող նախագահի ձևը, նույնիսկ ձևն էլ չէ, այլ պատասխանատվությունը, այլ է։ Ելցինի առանձնահատկությունը. միությունը փլուզվել էր, Ելցինը միության փլուզման կողմնակիցը չէր։ Նրանք պայքարում էին իշխանության համար։
Դ․Գ․-Ալեքսանդր Գրիգորիևիչ, իսկ Դուք հասկանո՞ւմ եք՝ ինչու Ելցինը որպես իրավահաջորդ ընտրեց հենց Պուտինին. արդյո՞ք հետագայում զղջում էր։
Ա․Լ․-Այո, ես հասկանում եմ, բայց դրա մասին չեմ խոսի։ Չէի ցանկանա մտնել իրենց հարաբերությունների մեջ։ Իսկ այն, որ նա տառապում էր և զղջում. չէ որ ես իր մոտ շատ էի լինում։
Դ․Գ․-Զղջում էր։
Ա․Լ․ Դա շատ հաճախ էր լինում։ Ես փորձում էի իրեն հանգստացնել։ Բայց պետք է հասկանալ՝ Ելցինն այսպիսի իշխանասեր անձնավորություն էր, Պուտինը՝ նույնպես։
[…]
Ա․Լ․-Ելցինը մեծ, լավ մարդ էր։ Իհարկե, նա հույս ուներ, որ Պուտինը իր քաղաքականությունն իրականացնելիս պետք է վազի իր մոտ, և անընդհատ խորհուրդներ հարցնի այս կամ այն հարցի շուրջ։
Դ․Գ․-Հո՞ւյս ուներ։
Ա․Լ․-Այո։ Բայց դա անհնար է, անընդունելի, և դա Պուտինի համար չէր։ Սա առաջին պատճառն էր, հնարավոր է՝ ոչ առաջինը, որը նրանց միջև ճեղքեր ստեղծեց։ Ես դրա ականատեսն էի։ Չեմ ուզում փաստեր թվել։ Չնայած՝ կարող եմ փաստեր բերել։ Օրինակ, երբ Ռուսաստանը հրաժարվեց Կուբայում և Վիետնամի Կամրանում տեղակայված բազաներից։ Ես ժամանել էի Ելցինին տեսության. նա վազում է միջանցքով։ Ես ասում եմ․ «Բորիս Սերգեևիչ, ի՞նչ է քեզ հետ կատարվում»։ Եվ նա՝ «Ախր ինչո՞ւ հրաժարվեցին, ախր դրանք կոպեկներ էին, նավթը մեկ բարելի դիմաց արժեր 8 դոլար, ես պահում էի այդ բազաները, ինչո՞ւ հրաժարվեցինք», և այլն։ Ես լսում էի, և ասում․ «Բորի՛ս, հանգստացիր, նստիր, դու նախագահը չես։ Նա ավելի լավ գիտի։ Երևի այդ բազաներն այլևս պետք չեն Ռուսաստանին»։
Պուտինի հետ իր հարաբերությունների մասին
Դ․Գ․-Ճի՞շտ է, որ Պուտինի հետ Ձեր հարաբերություններն ի սկզբանե լավ չեն դասավորվել, և այս տարիների ընթացքում շարունակում են այդպես լարված մնալ։
Ա․Լ․-Եթե ես ասեմ սուտ է, դա բնորոշ չի լինի իմ ոճին։ Այո, մեր միջև կա որոշակի լարվածություն, որովհետև մենք երկուսս էլ ուժեղ անհատներ ենք։ Ներեցեք անհամեստության համար։
Դ․Գ․-Իսկ ձեր միջև վեճեր շա՞տ են եղել այս տարիների ընթացքում։
Ա․Լ․-Լսեք, ինչ ասես չի եղել մեզ մոտ։ Մենք շատ լավ ընկերներ ենք՝ չնայած այս բոլոր տարաձայնություններին։ Ես հուսով եմ, որ մենք շարունակում ենք մնալ լավ ընկերներ, այն տեսանկյունից, որ ես կարող եմ նրան ասել այն ամենը, ինչ այդ պահին տեղին եմ համարում։ Նա՝ նույնպես։ Նույնիսկ տղամարդավարի կարող ենք հարձակվել միմյանց վրա։
Դ․Գ․-Ինձ ասել են՝ բղավել էլ եք միմյանց վրա, դա ճի՞շտ է։
Ա․Լ․-Ոչ։ Երբեք բղավոց չի եղել, որովհետև ես նրբանկատ եմ այդ առումով, իսկ Պուտինը սովորություն չունի բղավելու։ Ես կարող եմ ինչ-որ տեղ ձայն բարձրացնել, բայց իմաստը ո՞րն է. երբեք առիթ չի եղել հենց գոռալու։ Բայց տարբեր թեմաների էմոցիոնալ քննարկման ժամանակ, միմյանց ինչ-որ բան ապացուցելիս, ինչպես ժողովրդի մեջ են ասում, գրեթե միմյանց կոկորդից էինք բռնել։ Դա գրեթե մեր յուրաքանչյուր հանդիպմանն է լինում, երբ դեմ դիմաց ինչ-որ հարցեր ենք քննարկում։
Դ․Գ․-Վերջին տարիներին Ռուսաստանի և Բելառուսի միջև առկա էին նավթային, առևտրային և ապրանքային պատերազմներ։ Ռուսաստանն անընդհատ ճշնում է Բելառուսին։ Ահա, Պուտինը կարող է մնալ նախագահի պաշտոնում մինչև 2036 թվականը։
Ա․Լ․-Ոչ, ոչ։ Դա դուք եք հորինել։ Պուտինը երբեք չի մնա նախագահի պաշտոնում մինչև 2036 թվականը։ Եվ ես Ձեզ 100 տոկոսով երաշխավորում եմ․ նախևառաջ, ամեն ինչ կախված է իրավիճակից, տեսնում եք այն ինչպիսին է, չի էլ լավանա։ Բնականաբար, ամեն ինչ պետք է բարդեն Լուկաշենկոյի, Պուտինի վրա, Գորդոնի վրա, եթե նա լինի ղեկավար։ Մենք առաջիններն ենք, մենք երկրների ղեկավարներն ենք, մեզ վրա պետք է բարդեն։ Պուտինը չի կառչի իշխանությունից՝ կապտած ձեռքերով։ Նա տարբերակ կգտնի, որ իշխանության գան մարդիկ կամ անհատ, ով կշարունակի Ռուսաստանի զարգացման այն ուղին, որը գոյություն ունի հիմա։
Դ․Գ․-Դուք հետաքրքիր բան ասացիք։ Այսինքն՝ Դուք պնդո՞ւմ եք, որ Պուտինը չի մնա նախագահի պաշտոնում մինչև 2036 թվականը։
Ա․Լ-Ոչ։
Դ․Գ․-Անկեղծ ասեք, այս 20 տարիները, որ անց եք կացրել Պուտինի հետբանակցություններ վարելիս Դուք նրանից չեք հոգնե՞լ։
Ա․Լ․-Նրա մեջ ինչ-որ բան կա, որից չես հոգնում։ Ոչ, ոչ։ Գիտեք, բանակցությունների ժամանակ, կարող ես Անգելա Մերկելից հոգնել։ Ես, տեսնելով, թե ինչպես էին բանակցություններ վարում, մտածում եմ՝ նրանից հնարավոր է հոգնել. բայց նա գայլ է, Եվրոպան շատ բան կկորցնի։ Այդքան աշխատասեր, հենց նրա պատճառով են վեց ժամ նստում բանակցությունների։
Վ․ Զելենսկու մասին
Դ․Գ․-Ի՞նչ տպավորություն է Ձեզ վրա գործել Վլադիմիր Զելենսկին։
Ա․Լ․-Վոլոդյան լավն է։
Դ․Գ․-Իրական է։
Ա․Լ․-Գիտեք, ես նրան խղճում եմ։ Ես չպետք է Ձեզ բացատրեմ՝ ինչ իրավիճակում է Ուկրաինան նրան բաժին ընկել։ Նա, իհարկե, անխելք մարդ չէ, չնայած՝ այլ ոլորտից է, բայց չէ՞ որ մենք բոլորս էլ ինչ-որ պահի ինչ-որ տեղից եկել ենք և ինչ-որ բան սովորել պետք է։ Բայց, միևնույն ժամանակ, մի տարօրինակ բան կասեմ։ Հավատացեք ինձ որպես փորձ ունեցող նախագահի, նախագահ չեն դառնում, Դի՛մա, նախագահ չեն դառնում, նախագահ ծնվում են։ Եթե դու բնության կողմից օժտված չես այդ նախագահական ողնաշարով, կամ չգիտեմ ոնց անվանել, եթե դրանով օժտված չես, դու չես լինի նախագահ։ Այո, դու կլինես հեռուստացույցում, Դմիտրի Գորդոնը քեզնից հարցազրույց կվերցնի, ցույց կտա քեզ ինչ-որ կերպ։ Իրական նախագահը պետք է զգա իր ժողովրդին, իսկ ժողովուրդը իրեն պետք է զգա։
Դ․Գ․- Հետաքրքիր է։
Ա․Լ․-Ժողովուրդը պետք է քո մեջ մտնի և տեսնի։ Քեզ թվում է՝ տարրական բաներ ես ասում և ժողովուրդը հավատում է քեզ։ Քեզ մոտ պետք է լինի այդ կապը ժողովրդի հետ։ Դա ամենակարևորն է նախագահի համար։
Դ․Գ․-Նրա մոտ դա չկա՞։
Ա․Լ․-Դա բնությունից տրված պետք է լինի։ Գիտեք նա հասարակ մարդ է, բայց երբեք նման բանի հետ չի առնչվել, իսկ պետք է գործողություններ անել և արդյունքներ տալ Ուկրաինայում հիմա։ Իսկ այդ արդյունքը չկա և արագ չի կարող լինել։ Եվ Դուք սկսում եք գնահատել։
Դ․Գ․-Եվ չի լինի՞։
Ա․Լ․-Վախենում եմ, որ՝ ոչ, որովհետև ժամանակ չկա։ Նա կարճ ժամանակ ունի։ Եթե խաղաղ իրավիճակ լիներ և հնարավորություն լիներ զարգանալու, և նա ունենար բազա, որի վրա հենվելով, կշարունակեր կառուցել Ուկրաինան, դա արդեն ուրիշ բան։ Իսկ նա ոչինչ չունի և ժամանակ էլ չունի։
Դ․Գ․-Նա կարո՞ղ է կանգնել, ասել ցտեսություն, և հեռանալ ժամանակից շուտ։
Ա․Լ․-Կարող է։ Վոլոդյան կարող է։ Նա բնավորությամբ այդպիսին է։ Չնայած որ խելացի է, և մտածում եմ՝ չի անի, բայց կարող է։
Ղրիմ
Դ․Գ․-Կարող էիք արդյո՞ք Դուք՝ փորձառու մարդ և նախագահ, պատկերացնել, որ Ռուսաստանը կարող է գողանալ Ղրիմը Ուկրաինայից, և ի՞նչ զգացիք, երբ այդ մասին իմացաք։
Ա․Լ․-Կարող էի, ես կարող էի դա պատկերացնել, քանի որ դուք չունեիք ո՛չ իշխանություն, ո՛չ էլ ցանկություն պաշտպանելու այդ հողը։
Դ․Գ․-Ի՞նչ զգացիք, երբ իմացաք Ղրիմի վերջնարդյունքի մասին, Դուք չենթադրեցի՞ք, որ հերթը կարող է նաև Բելառուսին հասնել։
Ա․Լ․-Ոչ, երբեք, այդ թվում և հիմա. չնայած այս լարված փոխհարաբերություններին՝ երբեք։ Քանի որ ես գիտեի մանրամասները, այնտեղ ամեն ինչ այդքան ուռճացված չէր, ինչպես դուք եք այսօր ցույց տալիս՝ ծրագրեցին-գրավեցին և այլն․․․ Դուք ուղղակի անմտորեն էիք վերաբերվում հողին՝ Ղրիմին, ես ինքս հաճախ եմ ինձ պատկերացնում ձեր ղեկավարների տեղում։
Դ․Գ․-Բայց Դուք չէիք տա, ճի՞շտ է։
Ա․Լ․-Փորձեք ինձնից մի փոքր հող գրավել․․․
Դ․Գ․-Դուք կկռվեիք դրա համար։
Ա․Լ․-Իհարկե, չէ որ դա քո հողն է, դա քո մարդիկ են, ինչպե՞ս կարող ես չկռվել։
Դ․Գ․-Ես մեջբերեմ Ձեր խոսքերը Ալեքսեյ Վենեդիկտովի հետ հարցազրույցից․ «Երբ ինձ վրա Ղրիմի իրադարձություններից հետո՝ ամռանը, սկսեցին հարձակվել ուկրաինացիները, ես ասացի իրենց հետևյալը․ դե ֆակտո Ղրիմը Ռուսաստանինն է, բայց իրավականորեն դա ձևակերպված չէ։ Հետո նրանք նորից սկսեցին ինձ խեղդել նույն հարցերով Վերխովնայա ռադայի տարածքում։ Ես իրենց հարց եմ տալիս՝ ինձ ասեք, թե ինչպես եք պաշտպանել Ղրիմը, ինչքան ուկրաինացի է այնտեղ մահացել՝ այդ սուրբ ուկրաինական հողի համար։ Լռություն է։ Ահա և ձեր հարցի պատասխանը»։ Դուք գիտե՞ք՝ ով է իրականում հանձնել Ղրիմը, ազգանուններ ունե՞ն այդ մարդիկ։
Ա․Լ․-Գիտեք, երբեք չեմ հետաքրքրվել։ Ես գիտեմ, որ Ղրիմը հանձնել կարող էին միայն երկրի ղեկավարները՝ մեծ հաշվով, մնացածը դետալներ են։ Դու երկրի ղեկավարն ես, գիտես՝ ինչ է տեղի ունենում, դա առաջին օրը չէր անցկացվում, դու պետք է ամբողջ երկրի զորքերը հասցնեիր ռազմական պատրաստության բարձր աստիճանի։ Հասկանո՞ւմ եք կես միլիոնանոց զորքի պարտաստության բերելու միակ փաստը․․․
Դ․Գ․-Դե, Տուրչինովն ինձ ասել էր, որ Ղրիմը պաշտպանելու միջոց չունեին։
Ա․Լ․-Ինչպե՞ս միջոց չկար, ինչ է ատրճանակ-ավտոմատ չկա՞ր, ինչ է Ղրիմում հրետանի չկա՞ր․․․
Դ․Գ․-Տուրչինովը զարմանքով ասաց, որ պետք էր ռուսների վրա զենք պահե՞լ։
Ա․Լ․-Ի՞նչ ռուսներ, նա որտեղի՞ց գիտի, որ այնտեղ ռուսներ էին։ Այնտեղ մարդիկ էին, ովքեր եկել էին քո տարածքը գրավելու։
Դ․Գ․-Կրակի՛ր, ճի՞շտ է։
Ա․Լ․-Ո՛չ, կրակելը վերջինն գործն է. չէ՞ որ նա կրակելուց առաջ էլ ոչինչ չէր արել։ Նա պետք է ամեն կերպ նրանց կանգնեցներ, բայց երբ արդեն հնարավոր չէ՝ վերցրո՛ւ զենքն ու կրակի՛ր։
Դ․Գ․-Բայց Տուրչինովն ինձ ասել է՝ արևմտյան ղեկավարներն իրեն հորդորել են ոչ մի դեպքում դիմադրություն ցույց չտալ։
Ա․Լ․-Իսկ նա ո՞վ է՝ Արևմուտքի վարձկա՞լ, թե՞ երկրի ղեկավար։ Դու առաջին հերթին քո երկիրը պետք է պաշտպանեիր, երկրորդ՝ հնարավոր է, որ այնտեղից ինչ-որ մեկը, օրինակ, Անգելա Մերկելը, նրան ասել է՝ զգույշ է պետք լինել, բայց Մերկելը իրավիճակին լրիվ ծանոթ չէր, նա ասում էր անել այնպես, ինչպես իրեն լավ կլիներ, քանի որ եթե ասեր կրակիր, ապա նրան կսկսեր քննադատել Գերմանյաի ժողովրդավարական համայնքը։ Նրանք միշտ դրանից են վախենում, բայց երկրի ղեկավարը դու ես և դու ես պատասխանատուն։ Եվ, ընդհանրապես, եթե դուք այն ժամանակ կոշտ դիրքորոշում զբաղեցնեիք, ոչ մի կրակոց չէր լինի։
Դ,Գ․-Իհարկե։
Ա․Լ․-Բացի դրանից, ռուսների վրա կրակելու համար պետք էր, որ նախ ռուսները կրակեին, բայց ռուսները երբեք Ղրիմում կրակ չէին արձակի։ Նրանք, որոնց դուք «կանաչ մարդուկներ» էիք անվանում, և Պուտինն էլ հետո ընդունեց, նրանք ձեր ծափահարությունների ներքո եկան և անցան դեպի ցամաք՝ Սիմֆերոպոլով։ Նրանք շրջափակեցին ձեր մի քանի բազաները, իսկ դուք նույնիսկ դուրս չեկաք այդ բազաներից՝ ինչպես որ քնած էիք, այդպես էլ մնացիք։ Արդյո՞ք այդպես են պաշտպանում սեփական հողը։
Դ․Գ․-Ձեր ասածներից ելնելով՝ զղջում եմ միայն մեկ բանի համար․ որ այն ժամանակ Ուկրաինան Դուք չէիք ղեկավարում։ Անկեղծ եմ ասում։
Ռուսաստանի և Բելառուսի միավորված պետության և փոխնախագահ դառնալու մասին
Դ․Գ․-Իմ կարծիքով՝ Վլադիմիր Պուտինի համար, նորից նախագահ դառնալու համար, չխախտելով ռուսական Սահմանադրությունը, խիստ կարևոր և լեգիտիմ պատճառ կլիներ, եթե ստեղծվեր Ռուսաստանի և Բելառուսի միավորված (միացյալ, միութենական) պետություն, որի նախագահը նա կդառնար։ Ճիշտ է արդյո՞ք, որ։ նա Ձեզ առաջարկել է այդ միացյալ պատության Պետդումայի խոսնակի պաշտոնը, եթե Դուք համաձայնեք գնալ այդ քայլին:
Ա․Լ․-Ճիշտ չէ։ Նախ, քանի որ ես երբեք դրան չէի համաձայնի, և հետո․․․ ես /ծիծաղ/ պահեստապետ հաստատ չեմ լինի, բայց կարևորը դա չէ։
Դ․Գ․-Ալեքսեյ Վենեդիկտովը ասել է ինձ, հենց հարցազրույցի ժամանակ, Սոչիում Պուտինի հետ հանդիպումից հետո, երբ Պուտինը հերթական անգամ ներգործում էր Ձեզ վրա, մոտեցել եք իրեն և ասել. «Գիտե՞ս, ես պատրաստ եմ դառնալ Միացյալ պետության փոխնախագահը, իսկ դու՝ նախագահ՝ մեկ տարով, մյուս տարի ես կլինեմ նախագահ, դու՝ փոխնախագահ»։ Եղե՞լ է նման բան։
Ա․Լ․ Ո՛չ։ Լյոշան ինչպես միշտ էքստրավագանտ է և ինչ-որ բաներ է հնարում։ Ես երբեք դրան չէի համաձայնի, և գիտե՞ք՝ ինչու․․․ եթե նույնիսկ հավատամ Ձեր դավադրության տեսությանը, քաղաքականության մեջ, հատկապես Ռուսաստանի հետ, դա երբեք չէր լինի․․․ կլիներ մեկ պետություն, բայց ոչ տարին մեկ իրար փոխարինող նախագահ և փոխնախագահով, Դուք դրան հավատու՞մ եք։
Դ․Գ․-Ես ամեն ինչին էլ հավատում եմ։ Ամեն ինչ հնարավոր է։ Ես գիտեմ, որ քաղաքականությունում ամեն ինչ էլ հնարավոր է։
Ա․Լ․-Ո՛չ, այդպիսի բան երբեք չէր լինի, քանի որ ես, առաջին, դրան երբեք չէի հավատա, իսկ երկրորդ, որ Դուք հասկանաք, այդ «Միացյալը» հնարավոր չէ, եթե նույիսկ ես համաձայնեի միացմանը՝ Բելառուսի համար ամենաշահավետ պայմաններով, դա Բելառուսում արդեն չեն ընկալի։
Դ․Գ․-Չեն ընկալի՞։
Ա․Լ․-Չեն ընկալի․․․ ժողովուրդը դրան պատրաստ չէ և այլևս երբեք պատրաստ չի լինի։ Այնպես է, որ ժողովուրդն արդեն շատ է հասունացել, դա հնարավոր էր քսան-քսանհինգ տարի առաջ, երբ Խորհրդային Միությունը փլուզվեց, հիմա՝ ոչ։
Կորոնավիրուսի և իր վարակված լինելու մասին
Դ․Գ․-Դուք երկար ժամանակ հերքում էիք կորոնավիրուսի գոյությունը, նույնիսկ, երբ ամբողջ աշխարհը տագնապի մեջ էր։ Բելառուսը, որպես այդպիսին, լուրջ միջոցառումներ դրա դեմ չի ձեռնարկել, բայց Դուք վերջերս հայտարարեցիք, որ ինքներդ վարակվել և հաղթարել եք կորոնավիրուսը։ Ես նույնիսկ տեսել եմ Ձեզ խորհրդակցություններից մեկի ժամանակ բինտավորված ձեռքով, հավանաբար կատետորի հետքը փակելու համար։ Ինչպե՞ս եք հիմա Ձեզ զգում և արդյո՞ք դժվար եք տարել հիվանդությունը։
Ա․Լ․-Ուրեմն մենք երբեք չենք հերքել կորոնավիրուսի գոյությունը. այդպես ներկայացրել են ԶԼՄ-ները։ Ինչպե՞ս կարելի է հերքել մի բան, որը իրոք գոյություն ունի՝ սա առաջինը։ Երկրորդ՝ կորոնավրուսը մեզ մոտ, հենց նրա համար, որ մենք դրան շատ խնամքով ենք մոտեցել, զարգացել է ավելի ուշ, քան մյուսների մոտ։ Ես նույնիսկ գիտեմ այն երկուսի ազգանունները․․․
Դ․Գ․-Իսկ Դուք խուճապի մեջ չէի՞ք, երբ հիվանդացաք։
Ա․Լ․-Այսպես, մենք գնացինք ուրիշ՝ առանձնահատուկ ճանապարհով. ոչ ձեզ նման։ Մենք գնացինք ամենադժվար ճանապարհով, ինչպես մեզ սովորեցրել էին։ Տե՛ս, քրեական գործ՝ ի՞նչ է տեղի ունենում․ հավաքում են փաստեր և իրականացվում է հետաքննություն։ Նույն կերպ էլ այստեղ․ առաջ եկավ կորոնավիրուսի փաստը, կապերը և սկսվեց քննություն, բայց դա իրականացնում էին ոչ թե հետաքննիչները, այլ սանիտար ծառայությունները։ Ձեզ մոտ՝ Ուկրանինայում, պահպանե՞լ եք այս համակարգը։
Դ․Գ․-Ոչ, մեզ մոտ դա չկա։
Ա․Լ․-Դուք այն վաղուց եք ոչնչացրել։ Ռուսաստանում այն տասը տարի առաջ սկսեցին ոչնչացնել։ Իսկ ես այն պահել-փայփայել եմ։ Մենք պահպանել ենք ինֆեկցիոն օրգանները, պահպանել ենք մարդկանց, կրթությունը։ Մենք սովորեցրել ենք դա համալսարաններում։ Եվ մենք գնացինք այդ դժվարագույն ճանապարհով։ Ի՞նչ է նշանակում ձեր ուղին կամ Ռուսաստանի։ Կարանտին, պարետային ժամ, ինչպես Չինաստանում փակեցին․․․ Չինաստանում հենց մեկը դուրս էր գալիս, ոտքերից քաշում, հետ էին բերում։ Դա հեշտ է, և ես բելառուսներին ասացի՝ «դուք դա ուզո՞ւմ եք, մեկ օրվա ընթացում ձեզ կփակեմ և ոչ ոք դուրս չի գա։ Նույնիսկ քիթը տնից դուրս չի հանի՝ խավարասերի նման»։ Մենք ուրիշ ուղիով գնացինք։ Կար օջախ՝ շրջափակում, հոսպիտալացնում էինք, պատրաստում մահճակալները, ամեն ինչ․ մարտական դրություն էր, այդ մասին դուք ուղղակի չգիտեիք․․․
Դ․Գ․-Բայց Դուք ինքներդ, երբ հիվանդացաք, խուճապի չմատնվեցի՞ք։
Ա․Լ․-/ծիծաղ/ Դա արդեն հետո էր, ես խուճապի ժամանակ չունեի, քանի որ, նույնիսկ չգիտեի, որ վարակվել եմ, ես նույնիսկ այդ մասյին մտածելու հնարավորություն չեմ ունեցել, իմ դրությունը վանդակի միջի սկյուռիկի վազքին էր նման։ Մի կողից շքերթը․ ես մտածում էի Աստված չանի, շքերթից առաջ հիվանդանամ, չէ որ պետք է շքերթն անցկացնել, հետո Անկախության օրը՝ հուլիսի 3-ին․․․ մտածում եմ՝ Աստված, գոնե այս անկախության օրն էլ անցկացնեմ, իսկ հետո ընտրություններ… մտածում եմ՝ եթե հիվանդանամ, դա․․․ դու հո գիտես ես ոնց էի ապրում․ ամենուր գնում էի, բոլորի հետ հանդիպում։
Դ․Գ․-Ի դեպ, շքերթի ժամանակ Պուտինին չե՞ք վարակել։ Ամեն ինչ նորմա՞լ էր։
Ա․Լ․-Դե ինչ ես ասում, ոչ, ամենը նորմալ էր, առանց որևէ խնդրի։ Հարցը ոչ թե այն է, որ ես վարակվեցի, այլ, գիտե՞ք, առաջին անգամ Ձեզ կասեմ, մենք հակված ենք կարծել, որ դա ինձ գաղտնի վարակել են։ Եվ ես հիմա սկսում եմ փնտրել այն պահը, թե երբ, որտեղ դա եղավ։ Հիմա չեմ ասի՝ մարդկանց չվիրավորելու համար։ Ահա թե որն է խնդիրը։ Հնարավոր է, որ ես դա ինչ-որ կերպ վերապրել եմ, անկարգ իրավիճակ էր՝ խուճապ չկար, ես չգիտեի, բայց զգում էի, որ ինչ-որ բան այն չէ։ Բայց իմ տնեցիները հիվանդացան, և ես ստիպված էի իրենց հետ հիվանդանոց այցելել՝ ստուգման։ Իսկ ինձ բժիշկն ասում է․ «Օօօ, Ալեքսանդր Գրիգորևիչ, սիրելիս, պարզվում է Դուք ոտքի վրա եք անց կացրել կորոնավիրուսի հիվանդությունը»։ Ասացի՝ հապա ցույց տուր։ Նա ինձ տարավ այդ սենյակ, հանեց իր դիմակը, չէ որ ինձ մոտ արդեն ավարտվել էր հիվանդությունը՝ հակամարմիններ ունեմ, և ինձ ցույց է տալիս վարակի օջախները, որոնք արդեն մեկ շաբաթ կամ ավել է՝ լավացել են։ Իսկ ես ուրախացա, շնորհակալություն հայտնեցի, բայց բժիշկը՝ «ոչ, մեկ վայրկյան, սա ինձ դուր չի գալիս, ինչ-որ օջախիկ կա և այլն»։ Ասացի, դրությունը մի բարդացու, ինձ աշխատել է պետք ու գնացի։ Ստուգեցին՝ դրական էր, ինձ մոտ էլ, ընտանիքիս անդամների մոտ էլ։ Դե դրական է, դրական է։ Գնացի տուն, բայց հաջորդ օրը վատացա՝ վերստուգեցին, պարզվեց, որ կորոնավիրուսը իմ վարակման պահին արդեն ավարտվելու ստադիայում էր։ Ասում եմ՝ «ընկերներ, օգոստոսի 4-ին՝ երեկ, ես չեմ կարող չկանգնել ամբողջ աշխարհի առջև»։ Բժիշկներն ասում են՝ չի կարելի, չի կարելի դուրս գալ, Դուք պետք է պառկեք․․․ մյուս աշխարհում։ Կանչեցի նախարարին և ահա չորս-հինգ օրվա ընթացքում ինձ ոտքի կանգնեցրին և ես արդեն ճառաբեմում էի։
«Եվրոպայի վերջին բռնապետը»
Դ․Գ․-Ալեքսանդր Գրիգորևիչ, Ձեզ անվանում են «Եվրոպայի վերջին բռնապետ». ինչո՞ւ։
Ա․Լ․-Հնացած տեղեկություն է /ծիծաղ/, «Եվրոպայի վերջին բռնապետ» ինձ անվանել են շատ վաղուց, և այդ մականունը ինձ Օլբրայթն է տվել՝ Մադլեն Օլբրայթը՝ այն ժամանակվա ԱՄՆ պետքարտուղարը։ Դե, երևի նրա համար, որ ես այն ժամանակ այդքան էլ չէի համապատասխանում Արևմուտքի ժողովրդավարության ստանդարտներին։ Հիմա նրանք հասկացել են, որ Լուկաշենկոյի քաղաքականության մեջ ինչ-որ ռացիոնալ կորիզ կա և այն կարգավորությունն ու ստաբիլությունը, որ գոյություն ունի Բելառուսում, այդքան էլ վատ չէ. տարբեր՝ դեղին, կանաչ, վարդագույն ժիլիտներից հետո, որոնք մտահոգում են հիմա. Ամերիկայում խնդիրներ կան․․․ դիսցիպլինավորված գերմանացիք փորձեցին երկրորդ անգամ մեկուսացման ռեժիմ մտցնել, տեսեք ինչ է կատարվում այնտեղ՝ Բեռլինում և այլն։ Այդ պատճառով կամաց-կամաց այդ թեզն անհետացավ, և թեկուզ կատակի համար Պուտինի հետ հանդիպման ժամանակ վերջինիս ասում եմ՝ «Վոլոդյա՛, լսի՛ր, ես արդեն Եվրոպայի վերջին բռնապետը չեմ», իսկ նա՝ «Չլինի՞, թե կարծում ես, որ ես եմ»։ Ասում եմ՝ «Ես ոչինչ չասացի» /ծիծաղ/։
Նախագահական ընտրությունների, իր մրցակիցների, այդ թվում Սվետլանա Տիխոնովսկայայի ցույցերի մասին
Դ․Գ․-Օգոստոսի 9-ին Բելառուսում նախագահական ընտրություններ են։ Դուք թեկնածուներից մեկն եք և հիմա Ձեզ կշտամբում են նրա համար, որ ճաղերի հետևում եք նստեցրել Ձեր հիմնական մրցակիցներին՝ Տիխոնովսկուն, Բաբարիկոյին։ Ձեր կարծիքով, կարելի՞ է արդյոք ընտրությունները համարել ժողովրդավարական և իրական, եթե նրանք ճաղերի հետևում են։
Ա․Լ․-Գիտեք, Տիխոնովսկին երբեք թեկնածու չի եղել։
Դ․Գ․-Այո, նա գրանցված չէ։
Ա․Լ․-Նա չէր էլ գրանցվել, իր կինն էր․․․ իսկ ինչ վերաբերում է Բաբարիկոյին, ապա նրա գրասենյակը ստորագրություններ էր հավաքում, բայց օրենքը բոլորի համար միևնույնն է։ Եթե ինչ-որ մեկը, ինչպիսիններ հիմա քիչ չեն՝ առաջ ավելի շատ էին, որ ես թողել եմ իրենց… և նա քաղաքականապես մոտիվացված գործիչ է, նա մենակ է՝ Բաբարիկոն․․․ մենք բաց ենք, մենք ցույց ենք տվել բոլոր օտարերկրացիներին նյութերը, մենք ցույց ենք տվել, թե ինչով է զբաղվում Գազպրոմի բանկը, ինչպես էր ֆինանսավորում նախընտրական արշավը, ինչպես են բանկի 5 հազար աշխատողների պրեմիալ վճարների միջոցով ներգրավվել որպես կամավորներ և շտաբի անդամներ՝ ստորագրություններ հավաքելու համար, ամեն ինչ։ Եվ հետո՝ ո՞վ է կասկածում, որ նա հայտարարագիր չի ներկայացրել, չէ որ դա կարևոր է, դու նախագահի հավակնորդ ես՝ պետք է համապատասխան հայտարարագիր ներկայացնես, նա իր արտերկյա սեփականությունը չի ներկայացրել, չի մատնանշել իր եկամուտները, շատ բաներ չի նշել, հարկերը չի վճարել։ Մեզ մոտ, հնարավոր է և Ուկրանիայում էլ է դա հատկանշական, եթե դու ինչ-որ կերպ ուզում ես շրջանցել քո հանցագործությունների համար նախատեսված քրեական պատասխանատվությունը՝ պետք է քաղաքականություն գնաս, այդ դեպքում քաղբանտարկյալ կլինես, հենց այսպիսի միտում կա մեզ մոտ՝ վաղուցվանից։ Դրա համար շատ հավանական է, որ նա հենց դրա համար է այնտեղ մտել, նա ոչ մի նախագահ էլ չի, դու դա հասկանում ես և նա էլ է դա հասկանում։ Իսկ հիմա նա քաղբանտարկյալ է, բայց չի լինի քաղաքական, քանի որ մենք բոլոր փաստաթղթերը պատրաստել ենք՝ Ինտերպոլին, խնդրեմ, փաստաթղթեր, Ուկրաինայի մասնագետներին, լեհերին, ռուսներին՝ նույնիսկ ռուսներին, և ամերիկացիներին… խնդրեմ, խնդրեմ, փաստաթղթերը, գնահատեք՝ նա քաղբանտարկյա՞լ է, թե՞ ոչ․․․ և բոլորը նահանջեցին, հենց որ մենք սեղանին դրեցինք բոլոր փաստաթղթերը և հրավիրեցինք արտերկրյա դեսպաններին՝ բոլորը նահանջեցին։
Դ․Գ․-Ես հստակ պատկերացում ունեմ, որ Ռուսաստանը չի ցանկանում, որ Դուք նորից լինեք Բելառուսի նախագահը և, բացի այդ, ինձ ասել են, որ և՛ Բաբարիկոն, և՛ Ցեպկալոն Կրեմլի ծրագրերն են և ռուսներն էլ ֆինանսավորում են իրենց։ Դա այդպե՞ս է, թե՞ ոչ։
Ա․Լ․-Ե՛վ այո, և՛ ոչ։ Նախ, ես չէի ասի, որ Ռուսաստանը չի ցանկանա, որ Լուկաշենկոն նախագահ լինի։ Ցանկալի կլիներ չցանկանալ, ինչու՞։ Քանի որ նրանք չգիտեն՝ արդյո՞ք մյուսներն ավելի զիջողական/ենթարկվող կլինեն, մյուսներն ավելի լա՞վը կլինեն, քան Լուկաշենկոն։ Նրանք կասկածներ ունեն՝ հաստատ կկարողանա՞ն թեքել և դարձնել նրանց ավելի զիջող․․․
Դ․Գ․-Իսկ ի՞նչ եք կարծում՝ Լուկաշենկոն իր հաստատակամությամբ հոգնեցրե՞լ է ռուսներեին, թե՞ ոչ։
Ա․Լ․-Իհարկե, իհարկե, ինչ խոսք։ Ոչ թե ռուսներին, այլ Ռուսաստանի ղեկավարությանը։
Դ․Գ․-Բաբարիկոն և Ցեպկալոն կապ ունե՞ն Ռուսաստանի հետ։
Ա․Լ․-Միանշանակ։
Դ․Գ․-Եվ ֆինանսավորվո՞ւմ են Ռուսաստանի կողմից։
Ա․Լ․-Ավելին, քան ֆինանսավորվելը։ Մեծաքանակ գումարներ են շրջանառվում Գազպրոմի միջոցով, և նույնիսկ Գազպրոմը չգիտեր, թե ինչ գումարներ են ծախսվում այդ ընտրությունների համար։
Դ․Գ․-Ի՞նչ կարծիք ունեք Սվետլանա Տիխոնովսկայաի մասին։ Դեռ երեկ բոլորին անհայտ կինը այսօր բազմահազարանոց ցույցեր է հավաքում ամբողջ Բելառուսում։
Ա․Լ․-Դե, գիտեք․․․ երդվում եմ, իր մասին գործնականում ոչինչ չեմ մտածում, բացի մեկ բանից՝ ես իրեն խղճում եմ։ Նա չի բարձրացել, իրեն ուղղակի հրել են դեպի այս խորշը․․․
Դ․Գ․-Եվ Դուք գիտե՞ք, թե ով։
Ա․Լ․-Այո, իհարկե գիտեմ․․․
Դ․Գ․-Ո՞վ։
Ա․Լ․-Շտաբերը․․․ հենց այն մարդիկ, ովքեր նստած են Բաբարենկոյի, Ցեպկալոյի և իր սեփական շտաբերում։ Ի՞նչ հույս ունեն նրանք։ Դե, պատկերացրեք, իրենք հստակորեն տեսնում են այն հոդվածը, որը նախատեսում է պատասխանատվություն իրենց իրավախախտումների համար, և հասկանում են, թե ինչքան ժամանակով բանտարկված կլինեն։ Այդ պատճառով, բաց են թողնված այն բոլոր գումարները, որոնք մենք դեռ նույնիսկ չենք գտել, այս ամենը պտտելու համար։ Տեսնում եք համացանցում ինչ է կատարվում, չէ որ անվճար ոչինչ չի լինում։ Դուք պետք է դա հասկանաք։ Եվ ընտրական լարված ժամանակահատվածներում միշտ էլ շատ են վճարում։ Կարծում եմ՝ Դուք հանդիպել եք այս ամենին, նույնիսկ, ոչ մեկ անգամ, այսինքն՝ մեծաքանակ գումարներ են՝ այցերը, արտիստների հրավերները․․․
Դ․Գ․-Ձայնը, լույսը, բեմերը՝ մենք միամիտ չենք։
Ա․Լ․ Իհարկե, իհարկե, իր բազմահազարանոց ցույցերը. եղե՞լ եք իր ցույցերում։
Դ․Գ․ Ոչ։
Ա․Լ․ Ոչ մի անգամ, իսկ բոլորն ասում են ցույցերը բազմաքանակ են․․․
Դ․Գ․ Դե ես լուսանկար եմ տեսել։
Ա․Լ․ Ճիշտ է։ Կուզեք ես հիմա, բայց ինչու՞ եմ ես ասում, Դուք հիմա այստեղ կարող եք այնպիսի մի նկար պատրաստել, որ բոլորը կզարմանան։ Ընդ որում՝ Դուք սովետական լուսանկարչի հետ գործ ունեք, այսինքն՝ ես լավ տեղեկացված եմ օպերատորական աշխատանքից և նույնիսկ համալսարանում ուսանողական լաբորատորիայի ղեկավարն էի, այսինքն՝ ես պրոֆեսինալ․․․
Դ․Գ․ Այսինքն՝ դուք հասկանում եք ի ՞նչ է ռակուրսը։
Ա․Լ․ Ոչ միայն ռակուրսը։ Հարցրեք մամլո խոսնակից. ես նույնիսկ հասկանում եմ՝ ինչպես են նկարներն արվում, այդ պատճառով այս բազ-մա-հա-զա-րա-նոցները պետք է չակերտների մեջ վերցնել։ Սա՝ առաջինը, երկրորդ՝ դե, այո, մարդիկ գալիս են, չէ որ երեք կանայք են, իսկ ի՞նչ են նրանք ուզում, այս ի՞նչ երեք գլխանի հրեշ է, սա մեզ մոտ տարօրինակ բան է՝ հակառակ Ուկրաինայի։
Դ․Գ․ Այո, այսպիսի բան դեռ չէի եղել․․․ Իսկ Ձեզ մոտ չկա՞ տպավորություն, որ այդ բարետես կնոջը՝ Սվետլանա Տիխոնովսկայային, կուրորեն օգտագործում է նույն Կրեմլը։
Ա․Լ․-Ես շատ հեռու եմ այն բանից, որ հավատամ, որ նրան Կրեմլն է օգտագործում։ Իսկ նրանք, ովքեր Կրեմլին տեղեկություն են հաղորդում և ձայնակցում են, նրանք, իհարկե, ինչ-որ չափով օգտագործում են, չէ որ մենք կոնկրետ մարդկանց ենք ձերբակալել Բելառուսում, այդ մարտիկներից բացի, մենք ձերբակալել ենք նրանց, ովքեր ուղղորդում են իրենց՝ քաղաքական տեխնոլոգներ, հայտնի մարդիկ․․․
Դ․Գ․-Նրանք Ռուսաստանի՞ց են։
Ա․Լ․-Ռուսներ են։
Դ․Գ․-Սվետլանա Տիխոնովսկայան Ձեզ դեբատների է կանչել։ Գնալու՞ եք։
Ա․Լ․-Ի՞նչ դեբատներ, նա այդ փուլը չի անցել, մեր դեբատները հինգշաբթի են լինելու, նա չի անցել․․․
Դ․Գ․-Այնուամենայնիվ, որպես վերլուծական մտքի տեր անձ, և ես չեմ կասկածում, որ Դուք երբեմն մատածում եք այն մասին, թե ինչն այնպես չեք անում, Դուք մտածո՞ւմ եք այն մասին, թե ինչն է ստիպում այդ հազարավոր մարդկանց դուրս գալ բողոքների, ինչն է նրանց գրավում։
Ա․Լ․-Այնտեղ տարբեր մարդիկ կան։ Օրինակ՝ երեկ ես խորհրդակցություն եմ անցկացրել երկրում տիրող իրավիճակի շուրջ և կանվանեմ մեկ փաստ Բրեստից։ Ասում են՝ նրանք Բրեստում հավաքել էին բազմահզարանոց ցույց՝ վեց-յոթ հազարանոց․․․
Դ․Գ․-Քիչ չէր։
Ա․Լ․-Այո, դեսանտավորների օրն է՝ համերգ, մարդիկ եկել են այստեղից-այնտեղից, լսել և գնացել են։ Այո, հավաքվել են, չէ որ նրանք գալիսն են Մինսկից՝ գոնե այդ հավաքի փոքրիկ շրջանակը կազմելու համար։ Ես նահանգապետից հարցնում եմ՝ ո՞վքեր են նրանք, և նա Պետկոմիտեի հավաքած ցուցակը ներկայացրեց։ Հեշտ է նկարներով նույնականացնել անձանց։ Նա նույնիսկ վիրավորանքով ասաց, որ նրանք Բրեստի մոտ շքեղ առանձնատներում են ապրում, երեկ վառելիք էին անցկացնում՝ այստեղ լցնում, ուղարկում էին Լեհաստան վաճառում և այլն, մի քանի անգամ, իսկ այսօր համավարակ է։ Երկու հազար ուսանող Կարտա պոլյակայով սովորել են Լեհաստանում. պարզ է՝ նրանց ծնողները ընդդիմադիր են և այլն. համավարակը սկսվելուն պես նրանց հորդորեցին հեռանալ։ Ո՞ւր հեռանալ, ինչպե՞ս, չէ որ նրանք այդտեղ են ապրում։ Եվ նրանք հավաքվեցին սահմանին։ Ինձ պետքարտուղարը՝ գեներալը, տեղեկացնում է, հարցնում՝ ի՞նչ պետք է անենք։ Ախր ի՞նչ անենք, մեր երեխաներն են։ Ես իրենց վերցրի, և ամբողջ երկու հազարը այնտեղ են՝ Լուկաշենկոյի դեմ․․․
Դ․Գ․-Իսկ այստեղ երեք գեղեցիկ աղջիկներ են։
Ա․Լ․-Այո, դե, էլ ինչպես չգնալ-չտեսնել։ Այնպես որ, հավատացեք, Դմիտրի, ես ամենը տեսնում եմ, այնքան էլ հաճելի չի, որ այդ ամենը իմ երկրում է, բայց ես շատ չեմ անհանգստանում այդ առումով։
Դ․Գ․-Դա ժողովրդավարություն է։
Ա․Լ․-Ես հասկանում եմ, որ իմ կողքին միշտ, բոլոր ընտրություններում 20-21 տոկոս եկողներից չեն քվեարկել, դե, իսկ դա 300-400 հազար, գուցե և 500 հազար մարդ է, կես միլիոն։ Հիմա ի՞նչ, ես ռեալի՞ստ չեմ, ես հասկանում եմ, որ այս պահին, երբ և՛ համավարակը, և՛ մնացյալը հավաքվել են մեկ կույտում, ազդում է նաև ամառը՝ ոչինչ չենք անում, վառելիք չեն տեղափոխում, ինչու՞ չգնալ-չնայել։
Պատրաստեցին՝ Անի Յախշիբեկյանը (Ani Yakhshibekyan) և Մերի Բաբայանը (Mery Babayan) © Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: