«Տղամարդկանց գոտին» Լյուդմիլա Պետրուշևսկայայի լավագույն պիեսներից մեկն է: Պիեսում խաղարկվում է Շեքսպիրի «Ռոմեո և Ջուլիետ» ողբերգությունը: Գործողությունները տեղի են ունենում անտիկ թատրոնում: Գործող անձինք են Լենինը (պիեսում կատարում է լուսնի դերը), Հիտլերը (Ջուլիետի խնամակալ), Բեթհովենը (Ջուլիետ) և Էյնշտեյնը (Ռոմեո), որոնք վերակացուի հսկողությամբ խաղում են ողբերգության տղամարդկանց տարբերակը, այսինքն՝ ներկայացման մեջ ներգրավված են միայն տղամարդիկ: Ստեղծագործության սյուժեի այս կարճ նկարագիրն արդեն իսկ հուշում է, թե ինչ աբսուրդային իրավիճակ է ստեղծել գրողը՝ մեկ հարթության վրա դնելով առաջին հայացքից անհամատեղելի թվացող կերպարներ և շրջանցելով ժամանակային ու տարածական բոլոր կանոնները: Առհասարակ Պետրուշևսկայայի ստեղծագործությունները երբեք միանշանակ չեն ընկալվել, քանի որ գրողը իր մռայլ ստեղծագործություններում միավորում է ավանդական ռեալիզմի հատկանիշները պոստմոդեռնիստական խաղային պոետիկայի տարրերի հետ, ինչի պատճառով նրան շատ հաճախ դասում են «այլ» գրականության ներկայացուցիչների շարքին: Այդուհանդերձ 1990-ականներին Պետրուշևսկայան հարում է պոստմոդեռնիստական ուղղությանը, ինչը դրսևորվում է նաև «Տղամարդկանց գոտի» պիեսում, որտեղ նա օգտագործել է պոստմոդեռնիզմին հատուկ աշխարհի՝ որպես խաղի ընկալումն ու սիմվոլների վերակոդավորումը[1]: Ստեղծագործության վերնագրի մեջ Պետրուշևսկայան հղում է կատարել Սերգեյ Դովլաթովի «Զոնա» ստեղծագործությանը, որտեղ ճամբարային գոտին դիտարկվում էր որպես բնորոշիչ ողջ սովետական հասարակության համար (աշխարհից մեկուսացում, ազատության բացակայություն, անհատականության ճնշում և բռնություն)[2]: Այդ ճամբարային գոտուն բնորոշ տարրերը առկա են նաև Պետրուշևսկայայի «Տղամարդկանց գոտի» պիեսում, որտեղ գրողը վերարտադրել է տոտալիտար ռեժիմին բնորոշ մշակույթն ու մտածողությունը: Հաշվի առնելով այն, որ Պետրուշևսկայան իր ստեղծագործությունների թեման վերցնում է իրականությունից և այն ամենից, ինչին առնչվում է ինքն ու իր շրջապատը, գրողի անդրադարձը տոտալիտար ռեժիմին և ճամբարային գոտուն պատահական չէ:
Նախևառաջ պիեսը լույս է տեսել 1994 թվականին՝ Խորհրդային միության փլուզումից հետո: Այդ շրջանը Պետրուշևսկայայի համար հեշտ չի եղել: Մասնավորապես 1991 թվականին նրա նկատմամբ քրեական գործ էր հարուցվել նախագահին վիրավորելու հիմքով: 1991 թվականի հունվարին Պետրուշևսկայան նամակ էր գրել Լիտվայի ժողովրդին, որն այդ ժամանակ պայքարում էր իր անկախության համար՝ նշելով հետեւյալը. «Ֆաշիստները կոմունիստական կուսակցությունից՝ իրենց նախագահ Գորբաչովի գլխավորությամբ, այդքան շատ են ցանկանում ներխուժել ձեր հողը, քանի որ շուտով նրանց կվռնդեն բոլոր տեղերից»[3]: Իհարկե Գորբաչովի հեռանալուց հետո գործը փակվեց, բայց այն չէր կարող չանդրադառնալ այդ շրջանում Պետրուշևսկայայի ստեղծագործական կյանքի վրա:
Բացի դրանից՝ Պետրուշևսկայան երկար ժամանակ «արգելված» է եղել ԽՍՀՄ-ում. նրա առաջին գիրքը լույս է տեսել 1988 թվականին, երբ գրողն արդեն 50 տարեկան էր: Նման արգելքը մեծապես պայմանավորված է եղել գրողի ստեղծագործությունների աբսուրդային ոճով: Այն իրավիճակները, որոնք պատկերում է Պետրուշևսկայան իր ստեղծագործություններում, անհամատեղելի էին սոցռեալիստական միֆի կոնտեքստում ձևավորված կյանքի իդեալների հետ և միանշանակ չէին ընկալվում: Ինչպես նշել էր Պետրուշևսկայան Պոզների հետ հարցազրույցի ժամանակ՝ Խորհրդային միությունում նա ապրել է հետախույզի պես, այսինքն` լռել է: Նա ծնվել է «ազգի դավաճանների» ընտանիքում, և նրա ընտանիքի 3 անդամներ սպանվել էին խորհրդային իշխանությունների կողմից: Պետրուշևսկայան խոստովանել է նաև, որ շատ երկար է մտածել ճամբարներ աքսորված մարդկանց և առհասարակ ճամբարային գոտու մասին[4]: Եվ այս ամենը որոշակիորեն պայմանավորել է ճամբարային գոտու հանդեպ Պետրուշևսկայայի ուշադրությունն ու նրա ցանկությունը՝ ապակառուցանելու սոցռեալիստական գրականության ձևավորած միֆերը, որոնց վրա մինչ այդ հիմնված էր հասարակության կյանքը: Ուստի Պետրուշևսկայայի պիեսը կարելի է դիտարկել որպես խեղված հասարակական գիտակցության «մաքրագործման» փորձ: Շիզո-աբսուրդային իրականության միջոցով Պետրուշևսկայան ծաղրի է ենթարկում տոտալիտար տիպի մշակույթի տեսակը, որտեղ իշխող գաղափարախոսության քողի ներքո կեղծիքը ներկայացվում է որպես միանշանակ ճշմարտություն և որտեղ անընդունելի էր սոցռեալիստական միֆի կոնտեքստին հակասող կամ այդ տրամաբանության մեջ չտեղավորվող ցանկացած ընկալում: Պիեսում հեղինակին հաջողվում է ապակառուցանել խորհրդային մշակույթի կողմից ստեղծված շատ ընկալումներ, ինչը լավագույնս երևում է Լենինի և Հիտլերի կերպարների օրինակով:
Դեկոնստրուկցիան «Տղամարդկանց գոտի» պիեսում
Դեկոնստրուկցիան (ապակառուցանումը), ըստ Դերիդայի, գործողություն է, որը կիրառվում է ավանդական կառուցվածքի նկատմամբ և ենթադրում է այդ կառուցվածքի մասնատում, տարանջատում, որպեսզի պարզ դառնա, թե ինչպես է այն նախագծված, իսկ հետո՝ վերակառուցվի: Դեկոնստրուկցիան չի ենթադրում ռեգրեսիա դեպի ավելի պարզ կառուցվածք, քանի որ այն ենթադրում է 2 գործողություն՝ շրջում և վերակառուցում[5]: Ուստի Պետրուշևսկայան, պիեսի հիմքում դնելով և ապակառուցանելով Շեքսպիրի հայտնի ողբերգությունն ու ոչ պակաս հայտնի պատմական կերպարներին, ոչ միայն խարխլում է նրանց՝ որպես հասարակական գիտակցության մեջ նյութականացած և մինչ այդ ամուր թվացող սիմվոլիզմ, այլև վերածում է նրանց դատարկ կաղապարների՝ թողնելով միայն անունները և ընդգծելով, որ դրանց տեսքը և մեկնությունը կարող են փոփոխվել ցանկացած տրամաբանությամբ:
Պիեսում դեկոնստրուկցիայի գործընթացը անվանելով «Կաբառե»՝ Պետրուշևսկայան ընդգծել է իր խաղը Շեքսպիրի տեքստի, մշակութային և պատմական մի շարք կոդերի և սիմվոլների հետ: Մինչ բուն դեկոնստրուկցիային անդրադառնալը նախ փորձենք հասկանալ, թե ինչով է պայմանավորված Շեքսպիրի հայտնի ողբերգությանը Պետրուշևսկայայի անդրադարձն ու հերոսների ընտրությունը:
Անդրադարձը «հավերժական թեմաներին» ու նախատիպերի վերաիմաստավորումը Պետրուշևսկայայի ստեղծագործական աշխարհի անբաժանելի մասն են: Ապրելով արժեքային և գաղափարական ճգնաժամի ժամանակաշրջանում՝ Պետրուշևսկայան անմասն չի մնում ավանդական, արդեն իսկ հայտնի սյուժետների և կերպարների փոխակերպումից ու նորովի արժևորումից («Նոր Ռոբինզոններ», «Նոր Ֆաուստ»): Այս կոնտեքստում կարելի է դիտարկել նաև «Տղամարդկանց գոտի» պիեսի հիմքում Շեքսպիրի «Ռոմեո և Ջուլիետ» ողբերգությունը վերցնելու Պետրուշևսկայայի որոշումը: Ընդ որում՝ Պետրուշևսկայան մեկ անգամ չէ, որ անդրադարձել է Շեքսպիրի ստեղծագործություններին («Համլետ. Զրոյական գործողություն», «Լիր թագուհին»): Անգլիացի դրամատուրգը ոչ միայն մեծագույն գրական ստեղծագործությունների և «հավերժական» դարձած կերպարների հեղինակ է, այլև դարձել է փիլիսոփայական ու գրական որոշակի խորհրդանիշ: Այդ մասին է վկայում նաև այն հանգամանքը, որ Շեքսպիրի անվան շուրջ ձևավորվել են բազմաթիվ առասպելներ, որոնցից մեկին անդրադարձ է կատարել նաև Պետրուշևսկայան պիեսի հենց սկզբում․
«Վերակացու. Այսպես: Ինչպես մեզ բոլորիս հայտնի է՝ Շեքսպիրի պիեսները գրել է մի կոմսուհի՝ «Աղունիկ» մականվամբ»[i]:
Հետաքրքրական է նաև այն, որ Պետրուշևսկայան «Կյանքը թատրոն է» վերնագրով գիրք ունի, ինչն ակամա հիշեցնում է Շեքսպիրի հայտնի «Կյանքը թատրոն է, իսկ մարդիկ` դերասաններ» ասույթը: Սա ևս վկայում է, որ շեքսպիրյան գաղափարները հատուկ նշանակություն ունեն Լյուդմիլա Պետրուշևսկայայի համար:
Ուշագրավ է նաև հեղինակի կողմից կատարված հերոսների ընտրությունը: Քանի որ «Տղամարդկանց գոտին» անուղղակի ակնարկ է Խորհրդային միությունում ձևավորված ճամբարային գոտուն և տոտալիտար մշակույթի տիպին, ուստի պատահական չէ, որ պիեսի առանցքում Պետրուշևսկայան դրել է Հիտլերին ու Լենինին, որոնք երկուսն էլ 20-րդ դարի տոտալիտար համակարգերի հիմնադիրներ են հանդիսացել: Մյուս 2 կերպարների ընտրությունը ուղղակիորեն կապված է Հիտլերի և Լենինի կերպարների հետ: Մասնավորապես՝ Բեթհովենի ներկայության միջոցով գրողը հղում է կատարում Լենինի կենսագրությանը, քանի որ, ինչպես գիտենք, Լենինը շատ էր սիրում Բեթհովենի երաժշտությունը, որը նրան ոգեշնչել էր հեղափոխական պայքարի ընթացքում: Իսկ Էյնշտեյնի միջոցով Պետրուշևսկայան հղում է կատարում Հիտլերի կենսագրությանը: Այդ մասին են վկայում պիեսում Պետրուշևսկայայի կատարած հիշատակումները Էյնշտեյնի հրեական արմատների և Ամերիկա մեկնելու ցանկության մասին:
Այս կերպարների ապակառուցանման համար Պետրուշևսկայան օգտագործում է խաղը: Նախևառաջ նա խաղում է հերոսների դերաբաշխման հետ: Դերերի բաշխումը կատարվում է պիեսի հենց սկզբում. վերակացուն, հերոսների կամքին հակառակ, նրանց անհամապատասխան դերեր է տալիս, որոնք հակասում են նրանց իրական զգացմունքներին: Գլխավորապես պիեսի սկզբում Հիտլերը նշում է, որ ինքն է Ջուլիետը, ինչը տրամաբանական կլիներ՝ հաշվի առնելով, որ Ռոմեոյի դերը կատարելու էր Էյնշտեյնը, և պատմականորեն այդ երկուսի միջև կապ գոյություն ունի, իսկ Բեթհովենը ցանկանում էր լինել լուսինը, ինչը ևս որոշակիորեն խորհրդանշական է («Լուսնի Սոնատը» Բեթհովենի ամենահայտնի ստեղծագործություններից է): Բայց վերակացուն որոշում է, որ Բեթհովենը խաղալու է Ջուլիետի դերը, Հիտլերը՝ նրա խնամակալի, Էյնշտեյնը՝ Ռոմեոյի, իսկ Լենինը՝ լուսնի: Այսպիսով՝ հերոսների զգացմունքների և ստանձնած դերերի անհամապատասխանությունը ստեղծում է քաոսային իրավիճակ. միմյանց են խառնվում բուն ներկայացումն ու առօրյա կյանքը, ինչի արդյունքում դրանց միջև սահմանները գրեթե անտեսանելի են դառնում, և դժվար է լինում հասկանալ՝ հերոսները գործում են ըստ սցենարի, թե պարզում են միմյանց հետ հարաբերությունները: Ստեղծված քաոսի արդյունքում անխուսափելի են դառնում հերոսների միջև աբսուրդային երկխոսությունները, որոնք փաստացի մենախոսություններ են, որտեղ յուրաքանչյուր հերոս խոսում է նրանից, ինչ իրեն է անհանգստացնում: Դա հատկապես երևում է, երբ վերակացուն քնում է, և հերոսները հնարավորություն են ունենում կարճ ժամանակով դուրս գալու ներկայացման շրջանակներից:
Ստեղծված քաոսն ավելի զավեշտալի է դարձնում Պետրուշևսկայայի խաղը հերոսների արտաքին տեսքի հետ. կերպարների տարիքի, սեռի անհամապատասխանությունը մեծացնում է պիեսի կատակերգական ազդեցությունը: Օրինակ՝ ինքնին ծիծաղելի է պատկերացնել, որ Բեթհովենը հանդես է գալիս 14-ամյա Ջուլիետի դերում:
Հետաքրքրական է, որ Պետրուշևսկայան Լենինին և Հիտլերին ներկայացման մեջ երկրորդական դերեր է հատկացրել (Լենինին՝ լուսին, Հիտլերին՝ խնամակալ): Չնայած դրան՝ հենց այս 2 կերպարներն են առանցքային դեր խաղում հերոսների միջև հարաբերությունների զարգացման մեջ և հենց նրանց ապակառուցանմանն են ուղղված Պետրուշևսկայայի ջանքերը:
Լենինի և Հիտլերի կերպարների փոխակերպումը
Լենինի կերպարի դեկոնստրուկցիան սկսվում է նրա արտաքին տեսքից: Պիեսում Լենինը կատարում է լուսնի դերը: Նա խաղի մեջ մտնում է միայն պիեսի միջնամասում՝ Ռոմեոյի և Ջուլիետի հանդիպման ժամանակ: Իր ծիծաղելի, կատակերգական շարժումներով նա փորձում է պատկերել երկնքում լողացող և մայր մտնող լուսինը՝ այդ պահին ավելի շատ թողնելով ծաղրածուի տպավորություն: Պիեսում Լենինի և Հիտլերի կերպարները միմյանց հետ կապված են. նրանք ներկայանում են որպես միասեռական մրցակիցներ: Պիեսում Պետրուշևսկայան խաղում է «սիրել» բառի բազմիմաստության հետ և ծաղրանքով միասեռականության լույսի ներքո է դիտարկում Լենինի սերը Բեթհովենի հանդեպ: Երկուսին միավորում է Բեթհովենի/Ջուլիետի հանդեպ սերը: Բայց եթե Հիտլերը չի թաքցնում այդ սերը, ապա Լենինը խուսափում է բարձրաձայնել իր զգացմունքների մասին: Դա նկատելի է դառնում դեռևս պիեսի սկզբում, երբ դերերի բաշխման ժամանակ Լենինը հրում և հուշում է Բեթհովենին, քանի որ վերջինս խլության պատճառով չի լսում վերակացուի ցուցումները:
«Էյնշտեյն – Իմ ջութակը Հիտլերը պահել է, հիմա՛ր:
Բեթհովեն – Իսկ ինձ նա սիրում է: Հիտլերը սիրում է Բեթհովենին:
Էյնշտեյն – Լենինն էլ է քեզ սիրում, «Ապասիոնատ» սոնատը:
Լենինը ժխտողաբար շարժում է գլուխը, հետո հիշում է և կրկին սկսում է ծամածռվել»[ii]:
Այս փոքրիկ դրվագում հստակ դրսևորվում են բոլոր հերոսների զգացմունքները: Ակնհայտ է, որ «սիրել Բեթհովենին» նշանակում է սիրել նրա երաժշտությունը, բայց Պետրուշևսկայան այնքան է նվազեցրել տղամարդ-կին տարբերությունն ու հակադրությունը, որ ձևավորված «բիսեքսուալության» միջոցով խաղացել է կերպարների սեռական պատկանելության հետ: Կի՞ն է, թե՞ տղամարդ Հիտլերը (խնամակալը), կամ տղամա՞րդ է Բեթհովենը, թե՞ տասնչորս տարեկան աղջիկ, նրանց խոսակցություններից հնարավոր չէ պարզել: Թվում է՝ դա երբեմն չեն հասկանում անգամ հերոսները[6]: Բայց քանի որ տեքստում ընդգծված է, որ խաղարկվում է պիեսի տղամարդկանց տարբերակը, ապա կանացի հատկանիշների յուրացումը հերոսների կողմից ավելի շատ հերոսներին ծաղրի ենթարկելու միջոց է:
Լենինի կերպարի դեկոնստրուկցիայի Պետրուշևսկայայի ցանկության մասին է վկայում նաև այն, որ գրողը նույնիսկ Հոկտեմբերյան հեղափոխությունն է կապել Լենինի սեռական ցանկությունների և «սիրվելու» պահանջմունքի հետ:
«Լենին – Բանը էմիգրացիայի մեջ է: Գնում ես, ոչ ոք չի ճանաչում, անգամ քո ուղղությամբ չեն նայում: Իսկ տանը՝ Ռուսաստանում, ստիպված էի կեղծամ կրել, սափրել ողջ դեմքս, այնպես էին ինձ վրա նետվում: Հենց դրա համար էլ մենք հեղափոխություն արեցինք, որպեսզի բոլորը ճանաչեն, նետվեն մեզ վրա, բայց այդքանով հանդերձ կրկին չաքսորեն Շուշենսկի: Այնտեղ ևս բոլորի համար մեկ է՝ Լենին, Ուլյանով, լույանով…Քայլում են գյուղացիները: Նրանք տեղը չէին բերում, թե ով եմ ես»[iii]:
Այս դրվագից ելնելով՝ հնարավոր է որոշակի զուգահեռներ անցկացնել Լենինի և լուսնի՝ շեքսպիրյան մեկնության միջև: Մասնավորապես ողբերգության տեսարաններից մեկում Ռոմեոն լուսնին բնորոշել էր որպես «նախանձ», և այս հանգամանքը հաշվի առնելով՝ հնարավոր է որոշակիորեն բացատրել Լենինի ագրեսիվ պահվածքն ու հեղափոխական ձգտումները:
Լենինի կերպարի հետ սերտ փոխկապակցված է Հիտլերի կերպարը: Այդ մասին է վկայում նրանց անունների միասին հիշատակումը վերակացուի կողմից: Որպես օրինակ դիտարկենք հետևյալը.
«Վերակացու. Այսպես: Լենի՛ն, Հիտլե՛ր, հե՛տ գնացեք օբշյակ, իսկ մնացածն ազատ են»:
Հիտլերի կերպարը առանցքային է բոլոր դերակատարների միջև հարաբերությունների զարգացման համար: Նա պիեսում հանդես է գալիս Ջուլիետի խնամակալի դերում, բայց ի հեճուկս դրա՝ ունի հանցագործներին հատուկ կռվարար բնավորություն: Նա կոնֆլիկտների մեջ է ներքաշվում պիեսի հենց սկզբից և վիճում բոլոր հերոսների հետ: Շեքսպիրի ողբերգությունը նրա կատարմամբ վերածվում է ֆարսի՝ Շեքսպիրյան հերոսների հարաբերությունները վերափոխելով ճամբարային նորմերին համապատասխան: Բեթհովենի (Ջուլիետ) սիրո խոստովանությունը հոր և եղբոր հանդեպ Հիտլերը միանշանակ ընկալում է որպես ինցեստ:
«Հիտլեր – (ախ է քաշում): Ա՜խ, այդ կեղտո՛տը: Քիչ է, որ նա քնում է իր տղաների հետ, հիմա էլ աղջկան է անցել: Այսպես, ստացվում է՝ դու երեխա ես ունենալու հորիցդ, նա քեզ համար եղբայր է լինելու, իսկ նրա համար՝ թոռ, և ինքն իր համար այդ երեխան քեռի է լինելու. ինքն իր քեռին»[iv]:
Ինչպես երևում է այս հատվածից՝ Հիտլերն ավելի, քան որևէ մեկը ծանոթ է կյանքի «ցածր» կողմերին, մարդկային թերություններին ու այլասերվածությանը: Այս տեսանկյունից Հիտլերը իր պրագմատիզմով որոշակի ընդհանրություններ ունի խնամակալի շեքսպիրյան կերպարի հետ:
Հիտլերի կոնֆլիկտային էությունն առավել ցայտուն դրսևորվում է հատկապես Էյնշտեյնի հետ հարաբերություններում:
«Հիտլեր – Դո՛ւ, հրեական մռութ: Կանգնի՛ր այստեղ: Ձեզ երկուսիդ հիմա ջութակ պետք չէ:
Էյնշտեյն – Ես այլևս ոչ մի րոպե այստեղ չեմ մնա. ինձ վաղուց էին կանչում Ամերիկա:
Հիտլեր – Իսկ Աուշվից չես ուզո՞ւմ:
Էյնշտեյն – Դու վայրի, անքաղաքավարի կին ես: Ես չեմ ցանկանում քեզ հետ ոչ մի ընդհանուր բան ունենալ: Դու իսկական Հիտլերն ես՝ շրջազգեստով»[v]:
Ինչպես կարելի է նկատել՝ Պետրուշևսկայան հմտորեն հղում է կատարում նաև Հիտլերի հակասեմիտական տրամադրություններին: Այնուամենայնիվ, ուղղակիորեն քաղաքականության մասին խոսելուց գրողը խուսափում է, փոխարենը Հիտլերի նման վարքագիծը պայմանավորվում է Բեթհովենի հանդեպ սիրով:
Դրվագներից մեկում դրսևորվում է նաև Հիտլերի վերաբերմունքը կանանց նկատմամբ: Մասնավորապես, երբ Էյնշտեյնը սկսում է բողոքել, որ ոչինչ չի ստացվում, քանի որ պիեսում խաղում են միայն տղամարդիկ, վերակացուն հիշատակում է կանանց զոնան, որտեղ Ռոմեոյի դերը կատարում է Գոլդա Մեիրը՝ Իսրայելի 4-րդ վարչապետը, ինչին Հիտլերը հավելում է. «Կանայք անտաղանդ են: Ե՛վ հրեա են, և՛ հաշմանդամ»:
Այս դրվագում ևս դրսևորվում են Հիտլերի հակասեմիտիստական համոզմունքները: Բայց առավել ուշագրավ է այն հանգամանքը, որ վերակացուն բացահայտում է, որ գոյություն ունի նաև կանանց գոտի: Այսինքն՝ բացի տոտալիտար ռեժիմից կա նաև այլ ռեժիմ. դրանք, սակայն, մեկուսացված են մեկը մյուսից: Սա նաև խոսում է այն մասին, որ Պետրուշևսկայան ինչքան էլ նվազեցրել է կին-տղամարդ հակադրությունը, դրանից ամբողջությամբ չի հրաժարվել:
Ինչ վերաբերում է վերակացուի կերպարին, ապա այն պիեսում ամենախորհրդավորն է: Վերակացուն չունի անուն, ըստ էության իր մասնակցությունն է ունենում միայն պիեսի սկզբում և վերջում: Այդուհանդերձ հենց վերակացուն է ստեղծում այս աբսուրդային վիճակը։ Նա հարկադրում է հերոսներին խաղալ այն դերերը, որոնք ինքն է ցանկանում, արդյունքում հերոսների գործողությունները դառնում են խիստ անտրամաբանական, բացակայում է գործողությունների զարգացման դինամիկան, ողջ ներկայացումը վերածվում է մանր բախումների և մնում է անավարտ՝ կրկին գալով սկզբնական դիրքին:
Այդուհանդերձ դրվագներից մեկում վերակացուն հարցնում է. «Ինչպե՞ս ենք անցկացնելու հավերժությունը»: Սա հղում է Ֆաուստի մասին Պուշկինի ստեղծագործությանը: Սա թույլ է տալիս ենթադրել, որ վերակացուի դերում Մեֆիստոֆելն է: Այդ մասին է վկայում նաև Բեթհովենի վերջին ակնարկն առ այն, որ եռացող ջուրը միայն խեցգետնին է գեղեցկացնում: Սա թույլ է տալիս ենթադրել, որ երբ վերակացուն Հիտլերին ու Լենինին ուղարկում է օբշյակ, այն նույնանում է դժոխքի հետ: Այդ կերպ Պետրուշևսկայան «դատապարտում» է երկու տոտալիտար համակարգերի հիմնադիրներին միասին կրելու իրենց պատիժը դժոխքում:
Այսպիսով՝ Պետրուշևսկայան «Տղամարդկանց գոտի» պիեսի միջոցով կասկածի տակ է դնում սոցռեալիստական գրականության մեջ ձևավորված արժեքներն ու ընկալումները այնպիսի պատմական կերպարների շուրջ, ինչպիսիք են Լենինն ու Հիտլերը: Նա Շեքսպիրի ողբերգությունը վերածում է կատակերգության ու ձևավորված աբսուրդի միջոցով ապակառուցանում Հիտլերի և Լենինի նյութականացված կերպարները: Ծաղրելով նրանց տեսքը, սոցիալական դերն ու համոզմունքները՝ Պետրուշևսկայան ազդում է ենթագիտակցական մակարդակում այս կերպարների մասին ընթերցողի ընկալումների վրա, հավասարեցնում է սրբացված Լենինի ու մեղավոր Հիտլերի կերպարները և ցույց տալիս, որ իրականությունը շատ ավելի բարդ է ու ոչ միանշանակ:
Հղումներ
[1]Пахомова С. И “Константы художественного мира Людмилы Петрушевской http://cheloveknauka.com/konstanty-hudozhestvennogo-mira-lyudmily-petrushevskoy
[2] Алимбетова Р.В “Постмодернистские тенденции в драматургии Л.С.Петрушевской”
http://www.rusnauka’.com/5_NITS_2015/Philologia/8_187163.doc.htm
[3]OFF|THE|RECORD Людмила Петрушевская: perpetuum mobile” http://offtherec.org/lyudmila-petrushevskaya/
[4] Познер ” Гость Людмила Петрушевская. Выпуск от 28.05.2018
https://www.youtube.com/watch?v=8NJKIiaCIUM
[5] И.С. Скоропанова “Русская постмодернистская литература: Значение термина “деконструкция”, 3-е изд, 2001
[6] Скоропанова И. ‘Фаллогоцентризм как объект осмеяния в пьесе Людмилы Петрушевской «Мужская зона»
http://www.a-z.ru/women_cd1/html/preobrazh_6_1998_d.htm
[i] Петрушевская Л.С. “Мужская зона” с 1 https://royallib.com/read/petrushevskaya_lyudmila/mugskaya_zona.html#0
[ii] Петрушевская Л.С. “Мужская зона” с 1 https://royallib.com/read/petrushevskaya_lyudmila/mugskaya_zona.html#0
[iii] Петрушевская Л.С. “Мужская зона” с 1 https://royallib.com/read/petrushevskaya_lyudmila/mugskaya_zona.html#0
[iv] Петрушевская Л.С. “Мужская зона” с 1 https://royallib.com/read/petrushevskaya_lyudmila/mugskaya_zona.html#0
[v] Петрушевская Л.С. “Мужская зона” с 1 https://royallib.com/read/petrushevskaya_lyudmila/mugskaya_zona.html#0
Գրականություն
http://cheloveknauka.com/konstanty-hudozhestvennogo-mira-lyudmily-petrushevskoy
http://rvb.ru/pushkin/01text/01versus/05misc23_36/1825/0661.htm
Հեղինակ` Հեղինե Ալեքսանյան (Heghine Aleksanyan) © Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: